Ara艧t谋rma Makaleleri
1597 Tarihli Ahidnâme Öncesinde Osmanl谋-Fransa 陌li艧kileri - Emirhan ÖZÇEL陌K
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 1-16
Öz
Osmanl谋 Devleti ile Fransa aras谋nda Sultan Kanuni Sultan Süleyman döneminde ittifak halini alan ili艧kilerin seyri 陌nebaht谋 Deniz Sava艧谋’ndan sonra farkl谋 dönemlerden geçti. Muharebenin ard谋ndan gerek Mezhep Sava艧lar谋 gerekse Avrupa’da devletleraras谋 siyaset Fransa’y谋 Osmanl谋larla münasebetini korumaya sevk etti. Ayn谋 艧ekilde on alt谋nc谋 yüzy谋l谋n son çeyre臒inde do臒u ve bat谋da uzun y谋llar sürecek sava艧lar ba艧latan Osmanl谋 Devleti, Fransa ile dostlu臒unu sürdürmek istedi. Bu dönem 陌spanya’n谋n bar谋艧 talebi ve 陌ngiltere’nin Osmanl谋 limanlar谋nda ticaret serbestli臒i alma te艧ebbüsü iki devlet ili艧kilerinde ana gündemi olu艧turdu. IV. Henry tahta geçince rakip devletlerle Osmanl谋lar谋n yak谋nla艧mas谋na itiraz etti. Osmanl谋-Habsburg sava艧lar谋n谋n gölgesinde siyasi, askerî ve ticarî taleplerini yineledi. Osmanl谋lar ise Fransa’n谋n Avrupa devletleri ile yak谋nla艧mas谋na müsaade etmemek için uzla艧mac谋 siyaseti sürdürmeye çal谋艧t谋. Neticede sava艧 ve diplomasi aras谋nda 1597 y谋l谋nda Osmanl谋 Devleti müttefiki Fransa’ya yeni maddelerin eklendi臒i bir ahidnâmeyi teslim etti.
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 17-28.
Öz
Osmanl谋 Devleti’yle tarihi ba臒lar谋 bulunan Kafkaslardan Osmanl谋 ülkesine 19. yüzy谋l谋n ilk yar谋s谋nda gönüllü olarak ba艧layan göçler yüzy谋l谋n ikinci yar谋s谋ndan itibaren sürgüne dönü艧erek 1920’lere kadar devam etmi艧tir. Kafkas muhacirlerini kabul eden Osmanl谋 Devleti, bunlar谋 siyasi, dini, ekonomik ve güvenlik gibi kayg谋larla ba艧ta Rumeli ve Anadolu co臒rafyas谋 olmak üzere ülkenin birçok bölgesine yerle艧tirmi艧tir. Bu nedenle muhacirlerden bir bölümü de Suriye Vilayeti dahilinde iskân edilmi艧tir.
Ba艧lang谋çta münferit ve az say谋da gerçekle艧en göç hareketinin Osmanl谋-Rus sava艧lar谋 ve Rusya’n谋n Kafkaslarda yerle艧me siyaseti gibi sebeplerle zamanla yo臒unlu臒u artm谋艧t谋r. Bunun üzerine Osmanl谋 yönetimi, göçlerin sa臒l谋kl谋 ve düzenli bir 艧ekilde yürütülebilmesi için muhacirlerin iskân ve ia艧eleriyle ilgili yasal düzenlemeler yapm谋艧t谋r. Göçlerin ilk dönemlerinde muhaceret ve muhacir i艧leri belediye te艧kilatlar谋na b谋rak谋lm谋艧t谋r. Fakat muhacir ak谋n谋 kar艧谋s谋nda belediyelerin bu meselenin alt谋ndan kalkamayaca臒谋 anla艧谋l谋nca 1860 tarihinden itibaren Muhacirin Komisyonlar谋 olu艧turulmu艧tur. Bu ba臒lamda Suriye Vilayeti dahilindeki göç olaylar谋 Muhâcirîn-i 陌slâmiye Komisyon-谋 Âlîsi Birinci Azal谋臒谋 taraf谋ndan yürütülmeye ba艧lanm谋艧t谋r. Bu komisyon vilayet dahilindeki iskân ve ia艧e i艧lerini takip etmi艧, muhacirlerin sorunlar谋n谋 gidermek için büyük çaba harcam谋艧t谋r. Gerek merkezden gerek mahalli yönetimden ve gerekse halktan yap谋lan yard谋mlar谋 organize etmeye çal谋艧m谋艧t谋r.
Bu çal谋艧ma merkezi yönetim, yerel yönetim ve Muhâcirîn-i 陌slâmiye Komisyon-谋 Âlîsi Birinci Azal谋臒谋’n谋n çal谋艧malar谋 sonucunda Suriye Vilayeti’ne yerle艧tirilen muhacirlere ne tür yard谋mlar yap谋ld谋臒谋n谋 ortaya koymay谋 hedeflemi艧tir.
19. Yüzy谋lda Anadolu’da Frengi ve Al谋nan Tedbirler - Mehmet Orçun KARACAN
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 29-51.
Öz
Salg谋n hastal谋klar谋n tarih boyunca insanlar谋n hayatlar谋n谋 ciddi 艧ekilde etkiledi臒i bilinmektedir. Bu hastal谋klardan biri de frengidir. Frengi Osmanl谋 Devleti’nde özellikle 19. yüzy谋lda yayg谋nla艧m谋艧t谋r. Hastal谋臒谋n endemik olarak yayg谋n oldu臒u yer ise Anadolu’dur. Dolay谋s谋yla bu makalede Anadolu’nun farkl谋 yerlerinden örnekler verilerek hastal谋臒谋n yayg谋nl谋臒谋 ve etkileri ara艧t谋r谋lm谋艧t谋r. Ele al谋nan örnekler üzerinden Osmanl谋 Devleti’nin frengiye kar艧谋 ald谋臒谋 önlemler ortaya ç谋kar谋lm谋艧t谋r. Ayr谋ca tedbir almay谋 güçle艧tiren sebepler de ara艧t谋r谋lm谋艧t谋r. Sonuç olarak, hastal谋k ne derecede yayg谋nla艧m谋艧? Hastal谋臒谋n yayg谋nla艧mas谋n谋n sebepleri nelerdir? Osmanl谋 Devleti nas谋l tedbirler alm谋艧? Ve benzeri sorulara cevaplar aranm谋艧t谋r.
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 52-69.
Öz
Patrimonyal bir yap谋ya sahip olan Osmanl谋 陌mparatorlu臒u’nda Türkler, devletin kurulu艧unda ve ilerlemesinde ba艧at bir rol oynamalar谋na ra臒men uzun y谋llar boyunca resmi söylemde rolleri nispetinde de臒er görmemi艧ler ve tan谋nmam谋艧lard谋r. 陌hti艧aml谋 zamanlar谋nda Avrupa kar艧谋s谋nda kendisini mükemmel olarak tan谋mlayan Osmanl谋 陌mparatorlu臒u, de臒i艧en ve ilerleyen dünya düzenine ayak uyduramam谋艧 ve fikri, askeri ve ekonomik bunal谋m ya艧amas谋, devletin giderek zay谋flamas谋na ve çökü艧üne neden olmu艧tur. Türkler bu çökü艧 esnas谋nda ya艧anan, küresel sonuçlara neden olan Frans谋z Devrimi’nin dünyaya enjekte etti臒i milliyetçilik olgusundan göreceli olarak geç etkilenen milletlerden biri olmu艧tur. Bu ara艧t谋rmada, Frans谋z Devrimi etkisinde geli艧en Türkçülük fikri, öncelikle ulusal kimlik bilincinin edinilme süreci ve ideolojik geli艧im evreleri çerçevesinde incelenmi艧tir. Türkçülü臒ün tarihsel çerçevesi çizildikten sonra bu ideolojinin I. Dünya Sava艧谋 s谋ras谋nda imparatorluk s谋n谋rlar谋 d谋艧谋nda kalan Kafkasya, K谋r谋m ve Kazan gibi co臒rafyalarda askeri ve siyasi aç谋dan etkilerinin derecesinin saptanmaya çal谋艧谋ld谋臒谋 bu incelemede alan çal谋艧mas谋ndan daha çok dönem çal谋艧mas谋 yap谋lm谋艧t谋r. Bu yüzden, bu çal谋艧ma Rusya co臒rafyas谋ndaki Türkçülük hareketlerinin evrimine dair derinlemesine yap谋lacak çal谋艧malara bir giri艧 niteli臒i ta艧谋maktad谋r.
Turkish Perception of the Anzacs in the Dardanelles Campaign - Kemal Ç陌ÇEK
Abstract
The great offensive of the Allied forces against Gallipoli during World War 1 has been studied extensively in Turkey because of its impact on the outcome of the Great War and its high record of human losses. The internationalization of the anniversary of the Gallipoli Campaigns with the participation of people and academics from participating countries, New Zealand and Australia in particular, may also have played a part in this rising public awareness. New journals and special issues dedicated to Dardanelles studies have helped to unearth important details and previously untold stories of the participants. Nevertheless, in Turkey, the participation, contribution, and impact of the Anzacs on the Dardanelles Campaign have not received the interest they deserve. Even a cursory look at the articles and books dedicated to the Dardanelles Campaign reveals a lack of interest in the Anzacs’ participation during the battles—a participation which even led to the naming of the cove in the Gallipoli peninsula after the Anzacs for the high losses they sustained. Worse perhaps is that the immense literature in English about the Anzacs and the Dardanelles Campaign has been overlooked in Turkish literature. In this presentation, I will therefore present what we know in Turkey about the Anzacs and suggest some ways to increase public awareness about them.
Mo臒olistan’谋n Lise Tarih Ders Kitaplar谋 Üzerine Bir 陌nceleme - Samet KALYONCU
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 76-95.
Öz
Mo臒olistan’da 20. yüzy谋l谋n son çeyre臒inde ba艧layan demokratikle艧me hareketleri birçok alanda etkisini göstermi艧tir. Özellikle e臒itim alan谋nda yap谋lan birtak谋m reformlar Mo臒olistan millî tarihinin tekrar gündeme gelmesini sa臒lam谋艧t谋r. Millî tarihin sosyal alanda etkinli臒inin art谋r谋lmas谋na yönelik olarak Mo臒olistan’da okutulan tarih ders kitaplar谋n谋n güncellenmesinin gereklili臒i ortaya ç谋km谋艧t谋r. Belirli bir süre Mo臒ol akademisyenlerin yay谋nlar谋 derslerde kullan谋ld谋ktan sonra Mo臒ol hükümeti kendi ders kitaplar谋n谋 haz谋rlatm谋艧t谋r. Bu ders kitaplar谋 arac谋l谋臒谋yla içerik birlikteli臒i aç谋s谋ndan ö臒renciler aras谋nda meydana gelebilecek farkl谋la艧ma da önlenmeye çal谋艧谋lm谋艧t谋r.
Ders kitaplar谋n谋n içerdi臒i ve kar艧谋 tarafa aktard谋臒谋 konular 艧üphesiz ki o ülkenin millî tarihine de olumlu etki yapmaktad谋r. Bu çal谋艧mada Mo臒olistan’谋n lise tarih ders kitaplar谋n谋n içeri臒i ara艧t谋r谋lm谋艧t谋r. Lise 9, 10, 11. s谋n谋f tarih ders kitaplar谋n谋n incelenmesinde doküman incelemesi yöntemi kullan谋lm谋艧t谋r. Çal谋艧mada, lise tarih ders kitaplar谋ndaki konu da臒谋l谋m谋 incelenmi艧 ve baz谋 görsellere de yer verilmi艧tir. Mo臒olistan’da geçmi艧ten bugüne kadar tarih e臒itiminde meydana gelen de臒i艧iklikler ve Mo臒olistan’谋n e臒itim sistemi hakk谋nda Mo臒ol akademisyenlerinin yazd谋臒谋 eserlerden yararlanarak genel bilgiler aktar谋lm谋艧t谋r. Genel olarak ders kitaplar谋 Birinci Dünya Sava艧谋 süreciyle ba艧lay谋p modern Mo臒olistan’谋n kurulmas谋 sürecine kadar Mo臒ollar hakk谋nda önemli ço臒u bilgiye yer vermi艧tir.
Tanzimat Dönemi Edebiyat谋nda Mitolojik Yönelim - Tolga Karahan
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 96-106.
Öz
Mitoloji, Bat谋 toplumlar谋n谋n aksine Osmanl谋’ya geç bir vakitte girer. Âyet-i kerîmelerden hareketle “esâtîrü’l-evvelîn” (eskilerin anlat谋lar谋/masallar谋) 艧eklinde yorumlanan kavram, uzun bir süre gündelik hayat谋m谋zda ve edebiyat谋m谋zda göz ard谋 edilir. Divan edebiyat谋nda belirlenmi艧 baz谋 mitolojik kavramlar谋n (yüksek oranda 陌ran mitolojisi) s谋kl谋kla kullan谋ld谋臒谋 görülse de bu kavramlar谋n içyüzünde birçok milletin (Hint, Çin, Yunan vd.) mitolojik izlerini bar谋nd谋rd谋臒谋 anla艧谋l谋r. Ne var ki mitolojinin ciddî bir u臒ra艧 olarak ele al谋nmamas谋 ve bilimsel aç谋dan de臒erlendirilmemesi, Osmanl谋’n谋n Bat谋’ya olan kültürel uzakl谋臒谋n谋 perçinler. Bat谋l谋la艧man谋n gündeme gelmesiyle yap谋lan askerî ve idarî at谋l谋mlar d谋艧谋nda yaz谋n’谋n da Bat谋l谋la艧t谋r谋lmak istenmesi, birçok yeni konu ve kavram aranmas谋yla sonuçlan谋r. Felsefî ve didaktik mahiyetli çeviri eserlerle hayat谋m谋za dâhil olan mitoloji, Münif Pa艧a’n谋n Muhâverât-谋 Hikemiyye’si (1859) ve Yusuf Kâmil Pa艧a’n谋n Telemak’谋 (1862), 艦emseddin Sâmi ve Nâbizâde Nâz谋m gibi ayd谋nlar谋n ilk telif eserleri vermeleri, 艦inâsi, Nâm谋k Kemal ve Abdülhak Hâmid gibi 艧âirlerin 艧iirlerinde mitolojik kavramlar谋 kullanmalar谋yla edebî bir hal al谋r. Eserlere dâhil olan kavramlar谋n iptidaî bir boyutta oldu臒u görülse de bu dönemde ba艧layan mitolojik yönelim, sonraki isimler üzerinde büyük tesirler yaparak edebiyat谋m谋z谋n Bat谋’ya aç谋lan kollar谋ndan birini olu艧turur.
Kitap 陌ncelemeleri
Abdurrahman Kasapo臒lu, Atatürk’ün Kur’an Kültürü - Kübra KONUR
Y谋l: 2022, Say谋: 2, Sayfalar: 107-111.
Öz
Bu çal谋艧mada Prof. Dr. Abdurrahman Kasapo臒lu’nun Atatürk’ün Kur’an Kültürü adl谋 eseri tan谋t谋lmaya çal谋艧谋lm谋艧t谋r. Eserde Kur’an hakk谋nda bilgiler verilmi艧tir. Atatürk’ün hayat谋n谋n her döneminde Kur’an’谋n etkisi dönemsel olarak ele al谋nm谋艧t谋r. Eserde ba艧ta M. Kemal Atatürk’ün konu艧malar谋na, mektuplar谋na ve dönemin yönetici ve dü艧ünürlerinin konu ile ilgili görü艧lerine yer verilmi艧tir.
