Ara艧t谋rma Makaleleri
Olumsuz II. Abdülhamid 陌maj谋 Yarat谋m谋na Bir Örnek: Sultan Hamid’in Çapk谋nl谋klar谋
An Example on Creating a Negative Image of Abdulhamid II: Sultan Hamid’in Çapk谋nl谋klar谋
Murat YILMAZ
Öz
Bu çal谋艧ma II. Abdülhamid aleyhinde kurgusal bir eser olan Sultan Hamid’in Çapk谋nl谋klar谋 roman谋n谋n incelenmesi üzerinedir. Haftal谋k Mecmua isimli süreli yay谋nda 1926 y谋l谋nda bir yaz谋 dizisi olarak yay谋mlanan roman iki y谋l sonra kitap olarak da bas谋lm谋艧t谋r. Romanda dönemin siyasî anlay谋艧谋na ve resmî tarihyaz谋m谋na uygun olarak II. Abdülhamid’e dair bir imaj yarat谋m谋nda bulunulmaktad谋r. Jön Türk muhalefetinden itibaren ba艧layan ve Cumhuriyet döneminde de devam eden II. Abdülhamid’in olumsuz bir siyasî simge hâline getirilmesinin edebiyat alan谋ndaki yans谋mas谋 olan eserde II. Abdülhamid kar艧谋tl谋臒谋n谋n göstergelerini bulmak mümkündür. Bu çal谋艧mada ad谋 geçen roman olumsuz imaj yarat谋m谋 yönüyle incelenmektedir. Ayr谋ca Latin harflerine çevrilerek ara艧t谋rmac谋lar谋n hizmetine sunulmaktad谋r.
Anahtar Kelimeler: II. Abdülhamid, Haftal谋k Mecmua, 陌maj.
Bilim Tarihine Oksidentalist Bir Gözle Bakan Dü艧ünür: Fuat Sezgin
The Philosopher Who Looks At The History Of Science With An Occidentalist Eye: Fuat Sezgin
Ayhan UYANIK
Öz
Fuat Sezgin, 陌slâm medeniyet tarihine yapt谋臒谋 çal谋艧malarla, önemli katk谋larda bulunmu艧, çok önemli bir fikir adam谋d谋r. Yirminci yüzy谋la kadar “yitik bir hazine” olan 陌slâm medeniyetini ve Müslümanlar谋n bilime katk谋lar谋n谋, titiz bir çal谋艧mayla ortaya ç谋karan bir kâ艧iftir. Ömrünü tarihin tozlu ar艧ivlerinde “bize” ait de臒erleri bulmaya adam谋艧 bir münevverdir. Bat谋 dünyas谋n谋n kültürel kodlar谋nda, Müslümanlar谋n bilime hiçbir katk谋s谋n谋n olmad谋臒谋 zann谋, , her zaman yer etmi艧tir. Uzun y谋llar boyunca, 陌slâm medeniyetinin bilime katk谋s谋 ya görmezden gelinmi艧 ya da bu katk谋n谋n üstü, bilinçli bir 艧ekilde örtülmü艧tür. Rönesans ile birlikte oryantalistlerin yapt谋臒谋 çal谋艧malar neticesinde Müslümanlar aras谋nda da 陌slam medeniyetinin bilime hiçbir katk谋s谋n谋n olmad谋臒谋 inanc谋 iyice yer etmi艧tir. Bundan dolay谋 陌slam âleminde as谋rlarca Bat谋’ya kar艧谋 bir a艧a臒谋l谋k kompleksi olu艧mu艧tur. Hâlbuki Avrupa medeniyeti, 陌slâm medeniyetinin çocu臒u derecesindedir. Bat谋’ya Do臒ulu bir gözle bakan Fuat Sezgin bu hakikati, altm谋艧 y谋ll谋k ilmî çal谋艧mas谋n谋n sonunda, ortaya koymu艧tur. Sezgin, Müslümanlar谋n bilim dünyas谋na katk谋lar谋n谋, getirdikleri yenilikleri hem Bat谋 hem Do臒u dünyas谋na delilleriyle ispat eden bir oksidentalistir. Fuat Sezgin, bilim tarihine yeni ve çok farkl谋 bir perspektif kazand谋rarak Müslümanlar谋n özgüvenlerini, tekrar eski haline getirmeyi ba艧arm谋艧 bir âlimdir.
Anahtar Kelimeler: Fuat Sezgin, Oksidentalizm, Oryantalizm, 陌slam Bilim Tarihi, Türk-陌slam Medeniyeti, Bat谋 Medeniyeti.
MuʿĮnü’l-MürĮd’de Al谋艧kanl谋k S谋fat Fiili
Habit Adjective Verb in Habit Adjective Verb
Ça臒la KAPLAN
Öz
Fiilimsilerin üç ana alt i艧levinden biri olan s谋fat fiil, eklendi臒i fiili geçici bir süreli臒ine isim s谋n谋f谋na aktaran ancak fiilin anlam谋nda hiçbir de臒i艧iklik meydana getirmeden ve mutlaka kendinden sonra telaffuz edilen veya edilmeyen tamlanan谋 niteleyen kategoridir. Ço臒u çal谋艧ma incelendi臒inde s谋fat fiilin bir fiile eklenerek zaman ve hareket içerisinde, eklendi臒i fiili isimle艧tirdi臒i dile getirilmektedir. Bununla beraber farkl谋 ek kategorilerinin içine dâhil edilmekte ve zaman ekleriyle ili艧kilendirilerek s谋n谋flara ayr谋lmaktad谋r. Mevcut çal谋艧malardaki bak谋艧 aç谋s谋, s谋fat fiillerin Türk dilinin ekle艧me düzenindeki yeri aç谋s谋ndan sa臒l谋kl谋 bir yakla艧谋m olu艧turmamaktad谋r. Bu yakla艧谋m, alt i艧lev tayininde de s谋fat fiillerin üstlendi臒i zengin i艧lev kar艧谋tl谋klar谋n谋 k谋s谋tlamaktad谋r. Oysaki s谋fat fiil alt i艧levleriyle beraber Türk dilinde oldukça geni艧 bir kullan谋ma sahiptir. Alt i艧levleri aç谋s谋ndan da oldukça zengin bir kategori olan s谋fat fiilin bir alt i艧levi de al谋艧kanl谋k s谋fat fiilidir. Al谋艧kanl谋k s谋fat fiili, bir i艧in sürekli yap谋ld谋臒谋n谋 göstermektedir. Sözü edilen mevcut sorunlar dolay谋s谋yla çal谋艧mada ilk önce s谋fat fiil s谋n谋f谋n谋n Türk dilinin ekle艧me düzenindeki yerinin ne oldu臒u ve al谋艧kanl谋k s谋fat fiilinin görevi izah edilmi艧tir. Türk dilinin ekle艧me dizisinin kar艧谋tl谋k düzenine göre yeri tespit edilen ve al谋艧kanl谋k i艧levini üstlenen s谋fat fiilleri temsil etmek üzere MuʿĮnü’l-MürĮd taranm谋艧 ve bulunan örneklere yer verilmi艧tir. MuʿĮnü’l-MürĮd’de yer alan al谋艧kanl谋k s谋fat fiilinin alt i艧levleri de tespit edilmi艧tir. Tüm bunlar, bir görev unsuru olarak eklendi臒i yerde de臒er kazanan ek s谋n谋f谋n谋n kelimenin ihtiyac谋 olan i艧levleri kar艧谋lama prensibine dayal谋 olarak de臒erlendirilmi艧tir. Bu yöntem, görevli morfemlerin önceden veya sonradan belirli i艧levlerle etiketlenmesinin yanl谋艧l谋臒谋na temas ederken ayn谋 zamanda eklerin zengin kullan谋l谋艧lar谋n谋 görmeye imkân verdi臒i için zorunlu bir tercihi de temsil etmektedir
Anahtar Kelimeler: S谋fat fiil, al谋艧kanl谋k s谋fat fiili, alt i艧lev, MuʿĮnü’l-MürĮd.
19. Yüzy谋lda Osmanl谋 Devleti’nde 陌stihdam Edilen 陌talyanlar
19th Century Italians Employed in the Ottoman Empire
Gülfem Merve TÜTÜNEKEN
19. yüzy谋l, Osmanl谋 Devleti için modernle艧me hareketlerinin ciddi bir ivme kazand谋臒谋 zaman dilimiydi. Bu yüzy谋lda devlet, yeniliklerin takipçisi olma ad谋na, tohumlar谋 Lale Devri’nde at谋ld谋臒谋 bilinen Avrupal谋 bilgisine olan ihtiyac谋 zamanla kan谋ksamaya ba艧lam谋艧t谋. Nitekim II. Mahmud’un Yeniçeri Oca臒谋’n谋 ilgas谋ndan sonra, Avrupa’dan ba艧ta askerî olmak üzere zamanla birçok alanda ihtisasla艧m谋艧 Avrupal谋lar Osmanl谋’ya gelmi艧 ve devletin kurumlar谋nda görevlendirilmi艧ti. Ba艧lang谋çta, Osmanl谋’n谋n kurumlar谋nda birer muallim yahut mü艧avir olarak hizmette bulunan Avrupal谋 uzmanlar谋n nitelikleri de zaman içerisinde de臒i艧im göstermi艧ti. Avrupal谋 uzmanlar aras谋nda 陌talyanlar, yapt谋klar谋 hizmetler dolay谋s谋yla ciddi bir nüfuza sahip olmu艧tu. Henüz kendi ülkelerinde bir millî birli臒in sa臒lanamam谋艧 olmas谋, Osmanl谋’da istihdam edilmelerinin en akla yatan nedeni olarak bilinse de Osmanl谋 sultanlar谋 taraf谋ndan bizzat davet edildikleri de görülebilecekti. Tarihsel aç谋dan oldukça köklü bir geçmi艧e sahip olan Osmanl谋 ve 陌talyan co臒rafyas谋ndaki kadim devletlerin ili艧kileri, 陌talyan millî birli臒ine giden süreçte de devam etmi艧ti. Bu ili艧ki a臒谋 19. yüzy谋l谋n yenile艧me hareketlerinde, 陌stanbul’da istihdam edilmi艧 陌talyanlar谋n katk谋lar谋 ba臒lam谋nda de臒erlendirmeye al谋nd谋臒谋nda, üzerinde yeterince durulmayan birçok geli艧menin detay谋n谋 aç谋臒a ç谋karacakt谋r. Çal谋艧man谋n temel amac谋, 陌talyanlar谋n istihdam edildikleri ve etkin nüfuzlar谋n谋n görüldü臒ü kamusal hizmet alanlar谋ndaki görevleri dolay谋s谋yla hekim, askerî uzman, mimar, müzisyen, ressam olarak ne tür faaliyetlerde bulunduklar谋n谋 aç谋kl谋臒a kavu艧turmakt谋r. Bununla birlikte, ekseriyetle son yüzy谋lda nitelikli çal谋艧malar谋yla dikkat çeken baz谋 陌talyanlardan genel olarak bahsedilecektir. Çal谋艧mada bahsi geçen 陌talyanlar谋n isimlerinin ise dilsel farkl谋l谋klardan ötürü telaffuzlar谋 aç谋s谋ndan orijinallerine nazaran de臒i艧iklik gösterebilece臒i de göz önünde bulundurulmal谋d谋r.
Anahtar Kelimeler: 19. yüzy谋l, Osmanl谋 Devleti, Risorgimento, 陌talyanlar, 陌stihdam.
Hamdullah Hamdi’nin Leylâ vü Mecnȗn’unda Atasözleri ve Deyimler
Proverbs and Idioms in Hamdullah Hamdi's Leylâ vü Mecnȗn
Tu臒çe TOKSOY
Öz
Her dilin kendine ait deyim ve atasözleri bulunmaktad谋r. Bunlar, ait olduklar谋 toplumun dilini zenginle艧tiren ve toplumun dü艧üncelerinin yans谋mas谋 olarak az sözle çok 艧ey anlatma gayesinde te艧ekkül eden unsurlard谋r. Türklerde deyim ve atasözleri, Türkçenin ilk yaz谋l谋 belgelerinden bu yana varl谋臒谋n谋 koruyan ve dilde yüzlerce örne臒ine rastlad谋臒谋m谋z, Türk kültürünün aynas谋 konumunda bulunan unsurlard谋r. Yaz谋ya aktar谋lm谋艧 en eski örneklerine Orhun Abidelerinde rastlamaktay谋z. Uygur metinlerinde ise “sav” kelimesi ile kar艧谋lanm谋艧 atasözü örneklerine yer verilmi艧tir. Atasözlerinin ilk derleyicisi olarak bilinen Kâ艧garl谋 Mahmud’un Dįvânü Lügâti’t-Türk’ü bu konuda akla gelebilecek ilk ve en önemli kaynakt谋r. Dede Korkut kitab谋 ve Kitab-谋 Atalar Sözü’nü önemli kaynaklar aras谋nda gösterebilmekteyiz. Türk dilinin her döneminde, bulundu臒u dönemin dilini zenginle艧tiren atasözleri ve deyimler, Orta Türkçe döneminin tarihi 艧ivelerinden biri olan Eski Anadolu Türkçesinde de tan谋klanmaktad谋r. Bu çal谋艧mada, Eski Anadolu Türkçesi metinlerinden olan Hamdullah Hamdi’nin Leylâ vü Mecnȗn’unda atasözleri ve deyimleri tespit edilmi艧, alfabetik s谋ra ile izahlar谋 yap谋lm谋艧t谋r. Çal谋艧man谋n amac谋 Leylâ vü Mecnȗn vesilesiyle atasözleri ve deyimler konusundaki çal谋艧malara katk谋 sa臒lamakt谋r. Yakla艧谋k 4000 beyitten olu艧an Leylâ vü Mecnȗn’da 169 deyim ve atasözü tespit edilmi艧tir.
Anahtar Kelimeler: Deyim, Atasözü, Eski Anadolu Türkçesi, Leylâ vü Mecnȗn, Hamdullah Hamdi.
