ADL陌 B陌L陌MLER VE TAR陌HSEL GEL陌艦陌M陌
Adli bilimler, meydana gelen bir olayla ilgili olan bütün bulgular谋n titizlikle toplanmas谋n谋 kapsayan, suçun ayd谋nlat谋lmas谋na katk谋 sa臒layabilecek birçok disiplinle çal谋艧an bir aland谋r. Çal谋艧ma alan谋 çok geni艧 olmakla birlikte ana çal谋艧ma konular谋; alkol ve toksikoloji, çocuk istismar谋, kad谋n cinayetleri, ölüm ve ölümden sonraki de臒i艧ikliklerin incelenmesi, kimliklendirme, ölü muayenesi ve otopsi, travmaya u臒ram谋艧 ki艧ilerin de臒erlendirilmesi, maluliyet olgular谋n谋n de臒erlendirilmesi, cinsel sald谋r谋 ve aile içi 艧iddet olgular谋n谋n de臒erlendirilmesi, ya艧 tayinleri, hekim hatalar谋 (malpraktis), yaz谋, imza ve foto臒raf inceleme gibi birçok alanda çal谋艧谋lmaktad谋r. Olay oldu臒u zaman, zanl谋 ya da zanl谋lar谋n谋n kim oldu臒unu bulmaya yönelik analizler yapmaktad谋r. Adil ve objektif bir yarg谋laman谋n yap谋labilmesi için olay yerinde bulunabilecek maddi suç delillerinin bilimsel ve teknik yöntemlerle ara艧t谋r谋lmas谋, elde edilmesi, dokümantasyonu, usulüne uygun olarak toplanmas谋, laboratuvarlarda incelenerek analizlerinin yap谋lmas谋 olay yeri, fail ve ma臒dur aras谋ndaki ba臒谋 ortaya ç谋karacak ba臒lant谋n谋n kurulabilmesi aç谋s谋ndan vazgeçilmez uygulamalardand谋r.
Adli bilimlerin ba艧lang谋c谋na dair kesin bir tarih vermek mümkün de臒ildir. Çünkü insan谋n var olu艧undan bu yana hukuksal sorunlar ve bunlar谋n çözüm aray谋艧lar谋 da var olmu艧tur. Tarihte hukuk ve t谋p kar艧谋l谋kl谋 etkile艧imde olarak adli bilimlerin temeli olan ‘adli t谋p’ kavram谋n谋 olu艧turmu艧lard谋r.
Adli bilimler ilk olarak M:Ö. 3000 civar谋nda, Antik M谋s谋r'da adli t谋p ile ortaya ç谋km谋艧t谋r. Doktor 陌mhotep (M.Ö. 3000) M谋s谋rda’ki ba艧yarg谋c谋n özel hekimidir ve tarihteki ilk adli t谋p uzmanlar谋ndan say谋lmaktad谋r. Bugün adli bilimlerle ilgili olarak akla gelen ilk kavram谋n adli t谋p olmas谋 da bu çok eski ve yayg谋n ili艧ki olarak ifade edilir. Adli bilimler ile ilgili kanunlar tarihteki ilk ve en iyi korunmu艧 yaz谋l谋 kanun olan Hammurabi Kanunlar谋 (M.Ö. 1400) ile ba艧lam谋艧t谋r. Daha sonra kanunlar谋n çe艧itlenmeleri ile özellikle 19. yüzy谋ldan sonra mahkemelerde profesyonel uzmanlar tan谋k olarak görülmeye ba艧lam谋艧lard谋r. Bu uzmanlar ço臒unlukla hekimlerden olu艧mu艧 ve kaza, yaralanma ya da ölüm ile sonuçlanan olaylarda ilgili sorular hakk谋nda görü艧 bildirmi艧lerdir. Böylece t谋p bilimi daha sonra adli t谋p ad谋nda üniversite ve kurulu艧larda yerini alarak bugünkü adli bilimlerin temelini olu艧turmu艧tur.
Tarihte bilinen ilk otopsi 1374’te Fransa’da yap谋lm谋艧t谋r. 17. yüzy谋l sonlar谋 itibar谋yla Adli T谋p alan谋nda geli艧meler kaydedilmi艧 ve 1785 y谋l谋nda Prag Üniversitesi'nde "Adli T谋p ve Polis T谋bb谋"na dair bir ara艧t谋rma ve ö臒retim yap谋s谋 olu艧turulmu艧tur. Yine bu süreçte Adli Toksikoloji alan谋nda da geli艧meler ba艧lam谋艧t谋r.
TAR陌HDEK陌 陌LK ADL陌 B陌L陌MC陌LER
Mathieu Orfila (1787 – 1853), 19. yüzy谋lda modern toksikolojinin kurucusu olarak tan谋nan 陌spanyol as谋ll谋 doktor Orfila adli toksikolojinin temellerini atm谋艧t谋r. Gizemli bir 艧ekilde ölmü艧 olan Mr.Lefarge, Orfila taraf谋ndan cesedin kal谋nt谋lar谋 üzerinde yap谋lan kimyasal analiz sonras谋nda ve arsenik ile zehirlendi臒ini bulmu艧 ve arseni臒in do臒al yolla al谋namayaca臒谋n谋 göstermi艧tir. Böylece kimyasal analizin mahkemelerde yasal bir delil olarak gereklili臒ini belirtmi艧tir.
Alphonse Bertillon (1853 – 1914), ilk bilimsel ki艧isel kimlik saptama yöntemini geli艧tirmi艧tir. Antropometri bilimini 1879’da Bertillon taraf谋ndan geli艧meye ba艧lad谋. Bu çabalar谋 ona kriminal kimliklendirmenin babas谋 olarak tan谋nmas谋n谋 sa臒alad谋. Frans谋z kriminalist, bir ki艧inin fiziksel özelliklerini o ki艧iye mahsus oldu臒unu belirtmi艧tir ve ölçüleri kay谋t alt谋na alacak bir metot geli艧tirmi艧tir. Metotun ad谋 antropometri ya da Bertilonaj olarak adland谋r谋lm谋艧t谋r. Metotta kullan谋lacak bir set hassas ölçüm arac谋 geli艧tirmi艧tir. 陌lk y谋llar谋nda Avrupa ve Amerika’da popüler hale gelmi艧tir. Antropometri Osmanl谋 devleti taraf谋ndan da kullan谋lm谋艧t谋r.
Francis Galton (1822 – 1911); Parmak izlerinin ilk tan谋mlat谋c谋 çal谋艧mas谋n谋 yapm谋艧 ve onlar谋 dosyalamak için bir s谋n谋fland谋rma metodolojisi geli艧tirmi艧tir. 1892’de, bireysel kimliklendirme metodunun benzersizli臒ini destekleyen ilk istatistiki kan谋t谋 içeren “Fingerprints” Parmak 陌zleri isimli bir kitap ç谋karm谋艧t谋r. Osmanl谋’da 1910 y谋l谋nda kullan谋lmaya ba艧lam谋艧t谋r. Parmak izi ile yakalanan ilk katil 19 Haziran 1892 Francisca Rojas’t谋r.
Victor Balthazard (1872 – 1950); Sorbonne Üniversitesi adli t谋p Profesörü olarak çal谋艧m谋艧t谋r. Balistikde ilk yiv ve setler üzerinde çal谋艧malar yapm谋艧t谋r. Ayr谋ca ilk olarak insan ve hayvan k谋llar谋n谋n kar艧谋la艧t谋rmalar谋 üzerine çal谋艧malar yapan ilk bilim adam谋d谋r.
Dr. Karl Landsteiner (1868 – 1943); Modern kan ve vücut s谋v谋s谋 tiplendirme çal谋艧malar谋n谋 1900’ler yapm谋艧t谋r. Kan gruplar谋n谋n (A, B, AB, O) farkl谋 tiplerde oldu臒unu bulmas谋 ile ABO kan tiplendirme sisteminin ke艧fine yol açm谋艧t谋r.
Leone Lattes (1887 – 1954); 陌talya’da adli t谋p uzman谋 olarak çal谋艧m谋艧t谋r. Kan grubu s谋n谋fland谋rmalar谋n谋n bir bireyin kimliklendirilmesinde önemli bir rol oynayabilece臒i ihtimali Dr. Lattes’in ilgisini çekmi艧tir. 1915’te, kurumu艧 kan lekesinin grubunu belirlemek için nispeten basit bir prosedür geli艧tirmi艧tir. Bu prosedür vakit kaybedilmeden kriminal ara艧t谋rmalara uygulanm谋艧t谋r.
Calvin Goddard (1891 – 1955); Balisti臒in babas谋 olarak tarihe geçmi艧tir. Amerikan ordusu albay谋 olan Goddard kar艧谋la艧t谋rma mikroskobunu kullanarak bu incelemenin tekniklerini belirlemi艧tir. Mermi kar艧谋la艧t谋rmas谋 ile ate艧 eden silah谋n saptanmas谋n谋n sa臒lam谋艧t谋r. Kar艧谋la艧t谋rmal谋 mikroskop 1920 y谋l谋nda bulmu艧tur. Bu bulu艧 sayesinde, mermi, fi艧ek, alet izi, k谋l ve ipliklerin kar艧谋la艧t谋r谋lmas谋 da yap谋lm谋艧t谋r.
Albert S. Osborn (1858 – 1946); Belge incelemenin prensiplerini yazd谋臒谋 1910 Questioned Documents kitab谋 ile belge incelemenin temelini atm谋艧t谋r. Osborn sayesinde mahkemelerde sahte belgelerle ilgili bilirki艧ili臒ini ceza davalar谋nda yasal delil olarak kabul edilmesine önemli katk谋lar sa臒lam谋艧t谋r.
Hans Gross (1847 – 1915); Avusturyal谋 bir savc谋 olan Gross, ceza soru艧turmas谋na bilimin katk谋s谋 ders kitab谋n谋 yazm谋艧t谋r. Soru艧turmaya mikroskop, parmakizi, kimya, mineraloji, zooloji, botanik, antropometri’nin katk谋s谋 hakk谋nda yaz谋lar yazm谋艧t谋r. Ç谋karm谋艧 oldu臒u Archiv für Kriminal Anthropologie und Kriminalistik dergisi hala yay谋nlanmaktad谋r. Tan谋k beyanlar谋n谋n güvenilmezli臒i dolay谋s谋yla gerçe臒in bilimsel olarak ispatlanmas谋 gerekti臒ini savunarak; 1891 y谋l谋nda delillerin de臒erlendirilmesiyle ilgili bilgiler içeren k谋lavuz niteli臒indeki "Adli Bilimlerin El Kitab谋" (Almanca: Handbuch der Kriminalistik) kitab谋n谋 yay谋mlam谋艧t谋r.
Edmond Locard (1877 – 1966); Frans谋z bir hekim ve hukukçu olan Locard, 20. yüzy谋l谋n ba艧lar谋nda olay yeri inceleme ve kriminalistik konular谋nda ilk sistemli çal谋艧malar谋 yapm谋艧t谋r “Her temas bir iz b谋rak谋r ve bu izden gidilerek suç ile suçlu aras谋nda ba臒lant谋 kurulabilir” kavram谋n谋 (Locard ilkesi) ortaya koyarak, her suçlunun bir toz taneci臒i yolu ile de olsa suç ile ba臒lant谋s谋n谋n kurulabilece臒ini belirterek ‘Her temas bir iz b谋rak谋r.’ Locard De臒i艧im Prensibi olarak literatüre geçmi艧tir.
Watson ve Crick, 1950’lerin ba艧谋nda DNA’n谋n yap谋s谋n谋 ve fonksiyonunu ke艧fetmi艧lerdir. Sir Alec Jeffries 1984’te ilk adli DNA kimliklendirme metodunu geli艧tirip tekni臒e ‘DNA parmak izi’ ad谋n谋 vermi艧tir ve adli DNA teknolojisi do臒mu艧tur.
TÜRK陌YE’DEK陌 DURUM
Adli bilimler, Osmanl谋 陌mparatorlu臒u döneminde 1768 y谋l谋na dayan谋r. 1839’da 陌stanbul’da Fransa ve Almanya etkisi alt谋nda ilk Askeri T谋p Okulu aç谋lm谋艧t谋r. Ülkemizde, suç olaylar谋 ile ilgili fiziksel bulgular谋n bilimsel ve teknik yöntemlerle incelenerek suçun ayd谋nlat谋lmas谋na katk谋da bulunulmas谋 ba臒lam谋nda adli bilimler alan谋nda bilirki艧ilik faaliyeti veren Adalet Bakanl谋臒谋na ba臒l谋 Adli T谋p Kurumu, 陌çi艧leri Bakanl谋臒谋 Emniyet Müdürlü臒üne ba臒l谋 Kriminal Polis Laboratuvarlar谋 Dairesi ba艧kanl谋臒谋 ve 陌çi艧leri Bakanl谋臒谋 Jandarma Komutanl谋臒谋na ba臒l谋 Jandarma Kriminal Daire Ba艧kanl谋臒谋d谋r. Bu kurumlar d谋艧谋nda özellikle üniversite hastaneleri olmak üzere hastanelerin birço臒unda adli t谋p birimleri, baz谋 üniversitelerde adli bilimler alan谋nda lisansüstü e臒itim veren enstitüler adli bilimler alan谋nda faaliyet vermektedirler. Bu enstitülerden biriside Karadeniz Teknik Üniversitesi Adli Bilimler Enstitüsüdür.
Bu birimler kendi alanlar谋yla ilgili geli艧meleri çok yak谋ndan takip ederek yap谋lanmalar谋n谋 sürekli yenilemektedir.
ADL陌 B陌L陌M DALLARI
Adli bilimler kendi ba艧谋na bir bilim dal谋 olmay谋p, adli amaçlar do臒rultusunda pek çok farkl谋 disiplinin bir araya geldi臒i bir yap谋d谋r. Bu dallar谋n ba艧l谋calar谋 ve çal谋艧ma alanlar谋 a艧a臒谋da belirtilmi艧tir.
Olay Yeri 陌nceleme: Bir suç olay谋n谋n ayd谋nlat谋lmas谋nda, suç olay yerinin zaman谋nda ve do臒ru bir 艧ekilde incelenerek olay谋 ayd谋nlatmaya katk谋 sa臒layabilecek bulgular谋 tespit edip bunlar谋n uygun bir 艧ekilde toplanmas谋, muhafazas谋, ambalajlanmas谋 ve ilgili adli bilimler laboratuvar谋na gönderilmesi a艧amas谋d谋r. Bu adli olaylarda en önemli a艧amalardan bir tanesidir.
Adli T谋p: Adli t谋p, t谋p bilimindeki genel prensip ve geli艧meleri adli olaylar谋n çözümü için kullanan bilim dal谋d谋r. Çal谋艧ma alan谋 çok geni艧 olmakla birlikte ana çal谋艧ma konulan olarak; ölüm ve ölümden sonraki de臒i艧ikliklerin incelenmesi, otopsi, travmaya u臒ram谋艧 ki艧ilerin de臒erlendirilmesi, malüliyet olgular谋n谋n de臒erlendirilmesi, cinsel sald谋r谋 olgular谋n谋n de臒erlendirilmesi, ya艧 tayinleri, insan haklan ihlallerinin ara艧t谋r谋lmas谋 konusunda tespit ve de臒erlendirmeler yapar.
Adli Toksikoloji: Adli toksikoloji; insan doku, organ ve vücut s谋v谋lar谋ndaki zehirlerin ve ilaçlar谋n tan谋mlanmas谋, analizi ve de臒erlendirilmesini içeren adli bilimlerin en önemli alt dallar谋ndan biridir. Adli toksikolojinin konusu canl谋 organizmada zararl谋 etki yapabilecek her türlü maddenin tespit edilmesidir.
Adli Kimya: Kimyasal analiz ve incelemeleri gerektiren çok çe艧itli bulgular谋n incelenerek nitel ve nicel olarak tan谋mland谋臒谋, birbiriyle ili艧kilendirildi臒i adli bilim dal谋d谋r. Uyu艧turucu madde analizleri, toksikolojik incelemeler (vücut s谋v谋lar谋nda uyu艧turucu madde analizleri, kanda alkol analizi vb), patlay谋c谋 madde ve patlay谋c谋 madde art谋klar谋 analizleri, kundaklama olaylar谋nda olay yerinde elde edilen art谋klarda h谋zland谋r谋c谋 analizi, ate艧li silahlarla suçlarla i艧lenen at谋艧 art谋klar谋 analizi, olay yerinden elde edilen cam, toprak, boya, metalik bulgular, kuma艧 ve lif, plastik malzemeler, yap谋艧t谋r谋c谋lar gibi bulgular谋n 艧üpheli 艧ah谋slardan veya onlara ait malzemelerden elde edilen benzer nitelikteki bulgularla kar艧谋la艧t谋rarak aralar谋nda bir ili艧ki olup olmad谋臒谋n谋n belirlenmesi ve bilinmeyen maddelerin tan谋mlanmas谋 ba艧l谋ca u臒ra艧 alanlar谋d谋r.
Adli Biyoloji: Olay yerinden elde edilen her türlü biyolojik bulgunun(kan, meni, ter, doku parças谋, saç k谋l谋 vb.), 艧üpheliden ve ba艧ka ortamlardan elde edilecek ve biyolojik örnek bulundurabilecek unsurlar (sigara izmariti, bardak, 艧i艧e, di艧 f谋rças谋, jilet vb.) ile ili艧kilendirilmesi incelenerek DNA verisi tespit edildi臒i adli bilim dal谋d谋r.
Adli Balistik: Adli balistik ate艧li ve ate艧siz silahlar谋n kullan谋ld谋臒谋 olaylarda olay yerinden elde edilen balistik bulgular谋n, alt bilim dallar谋n谋n temel kurallar谋na uyularak incelendi臒i ve elde edilen bulgular谋n delil niteli臒i ta艧谋d谋臒谋n谋 ispat eden adli bilim dal谋d谋r.
Adli Entomoloji: Çe艧itli olaylarda, özellikle 艧üpheli ölüm olaylar谋nda böcekler ve böcek larvalar谋n谋n incelenerek ölüm zaman谋n谋n belirlenmesinin yap谋ld谋臒谋 adli bilim dal谋d谋r.
Adli Antropoloji: Kemik ve iskeletlerin incelenmesi yoluyla tan谋mlama i艧leminin yap谋ld谋臒谋 adli bilim dal谋d谋r.
Adli Di艧: Çe艧itli olaylarda yanm谋艧, tahrip olmu艧 cesetlerde di艧lerin incelenmesi yoluyla kimlik belirlenmesi i艧leminin adli bilim dal谋d谋r.
Adli Bili艧im: Bilgisayar suçlar谋yla ba臒lant谋l谋 olarak tahrip edilmi艧 veya 艧ifrelenmi艧 çe艧itli kay谋t ortamlar谋ndaki verilerin eri艧ilebilir hale getirilmesini sa臒layan adli bilim dal谋d谋r.
Adli Psikiyatri: 艦üphelinin psikolojik özellikleri ve davran谋艧lar谋 aç谋s谋ndan de臒erlendirilerek suçun ayd谋nlat谋lmas谋 ile ilgili adli bilim dal谋d谋r.
Di臒er alanlar
Adli ekonomi, hukuki sorunlar谋 çözmekte kullan谋lan ekonomik teorilerin ve yöntemlerin uyguland谋臒谋 adli bilimlerin bir alt dal谋d谋r. Adli ekonomistler yasad谋艧谋 faaliyetleri ara艧t谋rmamakta sadece ceza alt谋nda yatan te艧vikleri anlamak için ekonomik teorileri uygulamaktad谋rlar.
Adli sanat, adli bir olgu ara艧t谋rmas谋nda sanatsal yeteneklerden faydalan谋larak çizim ve görüntülerin modifiye edilmesiyle adli kimliklendirme için tan谋k ifadesinden taslak profil çizimi veya iskelet kal谋nt谋lar谋 kullan谋larak yeniden yüzlendirme çal谋艧malar谋 yap谋lmaktad谋r.
Adli mühendislik, tasar谋mlar谋n gerektirdi臒i fonksiyonu göremeyen ya da özünde ba艧ar谋s谋z olan materyal, ürün ya da yap谋lar谋n incelenmesini içerir. Ula艧谋m kazalar谋 ve uçak kazalar谋n谋 da incelemektedir. 陌ncelemenin amac谋 hatan谋n sebebini belirlemektir
.
Adli astronomi, olay yerindeki, olay tarih ve saatine ait astronomik ve k谋smen de meteorolojik veriler, olay yeri incelemesindeki di臒er deliller gibi bozulma veya kaybolma tehlikesine maruz de臒ildir. Çünkü, astronomik veriler ilgili verilerden meteorolojik veriler de bölgesel meteoroloji istasyonlar谋nca tutulan raporlardan elde edilebilmektedir. Meteorolojik bulgular谋n adalet alan谋na uygulanmas谋yla davalar谋n çözümlenmesine yard谋mc谋 olan bir bilim dal谋d谋r.
叠别濒驳别&苍产蝉辫;陌苍肠别濒别尘别, de臒eri ve resmi niteli臒i olan her türlü belgenin sahte ya da tahrifatl谋 olup olmad谋臒谋n谋, el yaz谋s谋 ve imzalar谋n belirli bir ki艧i/ayn谋 bir 艧ah谋s elinden ç谋k谋p ç谋kmad谋臒谋n谋 ve makine yaz谋lar谋n谋n hangi makineden elde edildi臒ini en güncel metot ve cihazlar yard谋m谋yla ara艧t谋r谋rlar.
陌z inceleme, alet izi incelemesi, ayakkab谋 ve araç lastik izi incelemesi, seri numaras谋 incelemesi, fiziki inceleme ve k谋r谋lma yüzeyleri incelemesi, araç trafik tescil plakas谋 incelemesi, kesi izi incelemesi, motor-艧asi numaras谋 incelemesi, silah seri numaras谋 incelemesi, di臒er seri numaralar谋 incelemesi
Parmak izi, bulgular üzerinde parmak izi ve avuç izi tespiti, olay yeri izlerinin on parmak izi ve avuç izleri ile mukayesesi yap谋lmaktad谋r.
