雪梨视频

2. B枚l眉m Yaz谋m Kurallar谋

---

Al谋nt谋 Kelimelerin Yaz谋l谋艧谋

Al谋nt谋 kelimelerin yaz谋l谋艧lar谋yla ilgili baz谋 noktalar a艧a颅臒谋da g枚sterilmi艧tir:

1.听脟ift 眉苍蝉眉锄 harfle ba艧layan Bat谋 k枚kenli al谋nt谋lar, 眉苍蝉眉锄ler aras谋na 眉nl眉 konulmadan yaz谋l谋r:听francala, gram, gramer, gramofon, grup, Hristiyan, kral, kredi, kritik, plan, pratik, problem, profes枚r, program, proje, propaganda, pro颅tein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, staj, stil, st眉dyo, trafik, tren, triptik听vb.

Bu t眉r birka莽 al谋nt谋da, s枚z ba艧谋nda veya iki 眉苍蝉眉锄 aras谋nda bir 眉nl眉 t眉remi艧tir. Bu 眉nl眉 s枚yleni艧te de yaz谋l谋艧ta da g枚sterilir:听iskar颅pin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kul眉p听vb.

2.听陌莽inde yan yana iki veya daha fazla 眉苍蝉眉锄 bulunan Bat谋 k枚kenli al谋nt谋lar, 眉苍蝉眉锄ler aras谋na 眉nl眉 konmadan yaz谋l谋r:听alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf, tel颅graf听vb.

3.听陌ki 眉苍蝉眉锄le biten Bat谋 k枚kenli al谋nt谋lar, 眉苍蝉眉锄ler aras谋na 眉nl眉 konmadan yaz谋l谋r:听film, form, l眉ks, modern, nat眉rmort, psikiyatr, seks, slayt, teyp听vb.

4.听Bat谋 k枚kenli al谋nt谋lar谋n i莽indeki ve sonundaki听g听眉苍蝉眉锄leri oldu臒u gibi korunur:听biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, program; arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog, monolog, psikolog, 眉rolog听vb.

Ancak听foto臒raf听ve听topo臒raf听kelimelerinde听g'ler,听臒'ye d枚ner.

* * *

A艧a臒谋daki durumlarda Bat谋 k枚kenli kelimeler 枚zg眉n bi莽imleri ile ya颅z谋l谋rlar:

1.听Bilim, sanat ve uzmanl谋k dallar谋nda kullan谋lan baz谋 terimler:听andante听(m眉zik), cuprum听(kimya), deseptyl听(eczac谋l谋k), quercus, terminus technicus听(teknik terim) vb.

2.听Latin yaz谋 sistemini kullanan dillerden al谋nma deyim ve s枚zler:听Veni, vidi, vici听(Geldim, g枚rd眉m, yendim.); conditio sine qua non听(Olmazsa olmaz.); eppur si muove听(D眉nya her 艧eye ra臒men d枚n眉yor.); to be or not to be听(olmak veya olmamak); l'art pour l'art听(Sanat sanat i莽indir.); l'Etat c'est moi听(Devlet benim.); traduttore traditore听(脟evirmen haindir.); persona non grata听(istenmeyen ki艧i) vb.

Mesele falan de臒ildi 枚yle,

To be or not to be kendisi i莽in;

Bir ak艧am uyudu;

Uyanmay谋verdi.听(Orhan Veli Kan谋k)

听

Ayr谋 Yaz谋lan Birle艧ik Kelimeler

1.听Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak听yar颅d谋mc谋 fiilleriyle kurulan birle艧ik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses d眉艧mesi veya t眉remesine u臒ramazsa ayr谋 yaz谋l谋r:听alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, g枚莽 etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, s枚z etmek, terk etmek, var ol颅mak, yok etmek, yok olmak听vb.

2.听Birle艧me s谋ras谋nda kelimelerinden hi莽biri veya ikinci kelimesi anlam de臒i艧ikli臒ine u臒颅ramayan birle艧ik kelimeler ayr谋 yaz谋l谋r.

a.听Hayvan t眉rlerinden birinin ad谋yla kurulanlar:

ada bal谋臒谋, ate艧 bal谋臒谋, dil bal谋臒谋, fulya bal谋臒谋, kedi bal谋臒谋, k谋l谋莽 bal谋臒谋, k枚pek bal谋臒谋, ton bal谋臒谋, y谋lan bal谋臒谋; ac谋 bal谋k, b谋y谋kl谋 bal谋k, dikenli bal谋k听vb.

ard谋莽 ku艧u, ar谋 ku艧u, 莽al谋 ku艧u, deve ku艧u, muhabbet ku艧u, saka ku艧u, tarla ku艧u, ya臒mur ku艧u; al谋c谋 ku艧, bo臒makl谋 ku艧, makaral谋 ku艧听vb.

a臒ustos b枚ce臒i, ate艧 b枚ce臒i, c谋rc谋r b枚ce臒i, hamam b枚ce臒i, ipek b枚ce臒i, u莽u莽 b枚ce臒i, u臒ur b枚ce臒i; a臒谋l谋 b枚颅cek, 莽alg谋c谋 b枚cek, s眉m眉kl眉 b枚cek听vb.

at sine臒i, et sine臒i, meyve sine臒i, s谋臒谋r sine臒i, su sine臒i, uyuz sine臒i听vb.

deniz y谋lan谋, ok y谋lan谋, su y谋lan谋; Ankara ke莽isi, da臒 ke莽isi, yaban ke莽isi; f谋nd谋k faresi, tarla faresi; da臒 s谋莽an谋, tarla s谋莽an谋; Be莽 tavu臒u, da臒 tavu臒u; ada tav艧an谋, yaban tav颅艧an谋; kaya 枚r眉mce臒i, 艧eytan 枚r眉mce臒i; bal ar谋s谋, yaprak ar谋s谋; Pekin 枚rde臒i, deniz 枚rde臒i; Ankara kedisi, bozk谋r kedisi; Afrika domuzu, yer domuzu听vb.

b.听Bitki t眉rlerinden birinin ad谋yla kurulanlar:

ayr谋k otu, be艧parmak otu, 莽枚rek otu, e臒relti otu, g眉zelavrat otu, kelebek otu, 枚kse otu, pisipisi otu, ta艧k谋ran otu, y眉ks眉k otu; ac谋 ot, s眉tl眉 ot听vb.

ate艧 莽i莽e臒i, 莽uha 莽i莽e臒i, g眉zelhatun 莽i莽e臒i, ipek 莽i莽e臒i, k眉pe 莽i莽e臒i, lavanta 莽i莽e臒i, mum 莽i莽e臒i, yayla 莽i莽e臒i, y谋ld谋z 莽i莽e臒i; 枚lmez 莽i莽ek听vb.

avize a臒ac谋, ban a臒ac谋, dantel a臒ac谋, k芒臒谋t a臒ac谋, mantar a臒ac谋, 枚d a臒ac谋, pelesenk a臒ac谋, tespih a臒ac谋听vb.

alt谋n k枚k眉, e臒ir k枚k眉, helvac谋 k枚k眉, meyan k枚k眉; ek k枚k, sa莽ak k枚k, yumru k枚k听vb.

da臒 elmas谋, yer elmas谋; 莽al谋 dikeni, deve dikeni; k枚pek 眉z眉m眉, ku艧 眉z眉m眉; 莽akal armudu, da臒 armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can eri臒i, g枚vem eri臒i; kuzu mantar谋, yer mantar谋; su ka颅m谋艧谋, 艧eker kam谋艧谋; da臒 nanesi, ta艧 nanesi; ay谋 g眉l眉, Japon g眉l眉; Antep f谋st谋臒谋, 莽am f谋st谋臒谋; s谋r谋k fasulyesi, soya fasulyesi; Amerikan bademi, ta艧 bademi; Afrika menek颅艧esi, deniz menek艧esi; Japon sarma颅艧谋臒谋, kuzu sarma艧谋臒谋; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kay谋s谋 ku颅rusu; kaya sar谋msa臒谋, k枚pek sar谋msa臒谋; 艧eker pancar谋, yaban pancar谋听vb.

kuru fasulye, kuru incir, kuru so臒an, kuru 眉z眉m听vb.

UYARI:听脟i莽ek d谋艧谋nda anlamlar ta艧谋yan听bakla莽i莽e臒i听(renk),听nar莽i颅莽e臒i听(renk),听su莽i莽e臒i听(hastal谋k); ot d谋艧谋nda anlamlar ta艧谋yan听a臒谋zotu听(barut),听s谋莽anotu听(arsenik); ses d眉艧mesine u臒ram谋艧 olan听莽枚reotu听ve yaz谋m谋 gelenekle艧mi艧 olan听semizotu,听dereotu听biti艧ik yaz谋l谋r.

c.听Nesne, e艧ya ve alet adlar谋ndan biriyle kurulan birle艧ik kelimeler:

al莽谋 ta艧谋, bile臒i ta艧谋, 莽akmak ta艧谋, Hac谋bekta艧 ta艧谋, ki颅re莽 ta艧谋, l眉le ta艧谋, Oltu ta艧谋, s眉nger ta艧谋, y谋lan ta艧谋; buzul ta艧, damla ta艧, dikili ta艧, kaya臒an ta艧, yaprak ta艧听vb.

arap sabunu, el sabunu; kahve de臒irmeni, yel de臒irmeni; kahve dolab谋, su dolab谋; m眉zik odas谋, oturma odas谋; duvar saati, kol saati; duvar takvimi, masa takvimi; kriz masas谋, yemek masas谋; itfaiye arac谋, kurtarma arac谋; masa 枚r颅t眉s眉, yatak 枚rt眉s眉; el kitab谋, okuma kitab谋; Frenk g枚mle臒i, 陌ngiliz anahtar谋, 陌ngiliz si颅cimi; alt ge莽it, t眉p ge莽it, 眉st ge莽it; 莽ekme demir, 莽ekme kat, dolma kalem, d枚nme dolap, kesme kaya, toplu i臒ne, vurmal谋 莽alg谋lar, vurmal谋 sazlar, yapma 莽i莽ek听vb.

afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu听vb.

莽.听Yol ve ula艧谋mla ilgili birle艧ik kelimeler:听Arnavut kald谋r谋m谋; 莽别惫re yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, ke莽i yolu; k枚pr眉 yol听vb.

d.听Durum, olgu ve olay bildiren s枚zlerden biriyle kurulan birle艧ik ke颅limeler:听a莽谋k oturum, a莽谋k 枚臒retim, ana dili, Ay tutulmas谋, ba艧 a臒r谋s谋听(hastal谋k), ba艧 belas谋, ba艧 d枚nmesi, 莽谋k谋艧 yolu, 莽枚z眉m yolu, dil birli臒i, din birli臒i, g眉莽 birli臒i, i艧 birli臒i, i艧 b枚l眉m眉, madde ba艧谋, ses uyumu, yer 莽ekimi听vb.

e.听Bilim听ve听bilgi听s枚zleriyle kurulan birle艧ik kelimeler:听anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, g枚k bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, toprak bilimi, yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi, ses bil颅gisi, 艧ekil bilgisi听vb.

f.听Yuvar听ve听k眉re听s枚zleriyle kurulan birle艧ik kelimeler:听g枚z yuvar谋, hava yuvar谋, 谋s谋 yuvar谋, 谋艧谋k yuvar谋, renk yuvar谋, yer yuvar谋; hava k眉re, 谋艧谋k k眉re, su k眉re, ta艧 k眉re, yar谋 k眉re, yar谋m k眉re听vb.

g.听Yiyecek, i莽ecek adlar谋ndan biriyle kurulan birle艧ik kelimeler:听boh莽a b枚re臒i, tala艧 b枚re臒i; ba颅dem ya臒谋, kuyruk ya臒谋; arpa suyu, maden suyu; tulum peyniri, beyaz peynir; Adana kebab谋, tas kebab谋; 陌neg枚l k枚ftesi, 陌zmir k枚ftesi; ezogelin 莽orbas谋, yo臒urt 莽orbas谋; irmik helvas谋, koz helva; ac谋 badem kurabiyesi; Kemalpa艧a tatl谋s谋, yo臒urt tatl谋s谋; ba颅dem 艧ekeri, kestane 艧ekeri; bal谋k yumurtas谋, lop yumurta听vb.

burgu makarna, y眉ks眉k makarna; kakaolu kek, 眉z眉ml眉 kek; 莽i臒 k枚fte, i莽li k枚fte; dolma biber, sivri biber; esmer 艧eker, kesme 艧eker; s眉zme yo臒urt; yarma 艧eftali; kuru yemi艧听vb.

臒.听G枚k cisimleri:听脟oban Y谋ld谋z谋, Kervan Y谋ld谋z谋, Kutup Y谋ld谋z谋, kuy颅ruklu y谋ld谋z; g枚k ta艧谋, hava ta艧谋, meteor ta艧谋听vb.

h.听Organ veya organ yerine ge莽en s枚zlerden biriyle kurulan birle艧ik kelimeler:听patlak g枚z, s眉zg眉n g枚z; a艧谋k kemi臒i, elmac谋k kemi臒i; ser莽e parmak, 艧ehadet par颅ma臒谋, y眉z眉k parma臒谋; az谋 di艧i, k枚pek di艧i, s眉t di艧i; kuyruk sokumu, safra kesesi; 莽atma ka艧, takma di艧, takma kirpik, takma kol; ek艧i surat, kep莽e surat; gaga burun (kimse), karga burun, kep莽e kulak听vb.

谋.听Benzetme yoluyla insan谋n bir niteli臒ini anlatmak 眉zere bitki, hay颅van ve nesne adlar谋yla kurulan birle艧ik kelimeler:听莽etin ceviz, 莽枚ps眉z 眉z眉m; eski kurt, sar谋 莽谋yan, sa臒mal inek; eski toprak, eski t眉fek, kara ma艧a, saps谋z balta, 莽a颅k谋r pen莽e, demir yumruk, kuru kemik听vb.

i.听Zamanla ilgili birle艧ik kelimeler:听ba臒 bozumu, gece yar谋s谋, g眉n or颅tas谋, hafta ba艧谋, hafta sonu听vb.

3.听-r / -ar / -er, -maz / -mez听ve听-an / -en听s谋fat-fiil ekleriyle kurulan s谋fat tam颅lamas谋 yap谋s谋ndaki birle艧ik kelimeler ayr谋 yaz谋l谋r:听bakar k枚r, 莽alar saat, 莽谋kar yol, d枚ner sermaye, g眉ler y眉z, ko艧ar ad谋m, yazar kasa, yeter say谋; 莽谋kmaz sokak, ge莽mez ak莽e, g枚r眉nmez kaza, 枚lmez 莽i莽ek, t眉kenmez kalem; akan y谋ld谋z, doyuran buhar, u莽an daire听vb.

4.听Renk听s枚z眉 veya renklerden birinin ad谋yla kurulmu艧 isim tamla颅mas谋 yap谋s谋ndaki renk adlar谋 ayr谋 yaz谋l谋r:听bal rengi, duman rengi, g眉m眉艧 rengi, portakal rengi, saman rengi; ate艧 k谋rm谋z谋s谋, boncuk mavisi, 莽ivit mavisi, gece mavisi, limon sa颅r谋s谋, safra ye艧ili, s眉t k谋r谋听vb.

5.听Rengin tonunu belirtmek 眉zere renkten 枚nce kullan谋lan s谋fatlar ayr谋 yaz谋l谋r:听a莽谋k mavi, a莽谋k ye艧il, kara sar谋, kirli sar谋, koyu mavi, koyu ye艧il听vb.

6.听Yer adlar谋nda kullan谋lan听bat谋, do臒u, g眉ney, kuzey, g眉neybat谋, g眉neydo臒u, kuzeybat谋, kuzeydo臒u, a艧a臒谋, yukar谋, orta, i莽, yak谋n, uzak听kelimeleri ayr谋 yaz谋l谋r:听Bat谋 Trakya, Do臒u Anadolu, G眉ney Kutbu, Kuzey Amerika, G眉neydo臒u Anadolu, A艧a臒谋 Ayranc谋, Yukar谋 Ayranc谋, Orta Anadolu, Orta Asya, Orta Do臒u, 陌莽 Asya, 陌莽 Anadolu, Yak谋n Do臒u, Uzak Do臒u听vb.

7.听Ki艧i adlar谋ndan olu艧mu艧听mahalle, bulvar, cadde, sokak, il莽e, k枚y听vb. yer ve kurulu艧 adlar谋nda, sondaki 眉nvanlar hari莽 艧ah谋s adlar谋 ayr谋 yaz谋l谋r:听Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvar谋, Ziya G枚kalp Bulvar谋; Nene Hatun Caddesi; Fevzi 脟akmak Soka臒谋, Cemal Nadir Soka臒谋; Koca Mustafapa艧a; K芒z谋m Karabekir E臒itim Fak眉ltesi, S眉t莽眉 陌mam 脺niversitesi听vb.

8.听D谋艧, i莽, s谋ra听s枚zleriyle olu艧turulan bir颅le艧ik kelime ve terimler ayr谋 yaz谋l谋r:听ahlak d谋艧谋, 莽a臒 d谋艧谋, din d谋艧谋, kanun d谋艧谋, ola臒an d谋艧谋, yasa d谋艧谋; ceviz i莽i, hafta i莽i, yurt i莽i; akl谋 s谋ra, ard谋 s谋ra, pe艧i s谋ra, yan谋 s谋ra听vb.

9.听Somut olarak yer belirten听alt听ve听眉st听s枚zleriyle olu艧turulan birle艧ik kelime ve terimler ayr谋 yaz谋l谋r:听deri alt谋, su alt谋, toprak alt谋, yer alt谋 (y眉zey); b枚brek 眉st眉 bezi, tepe 眉st眉听(en y眉ksek nokta) vb.

10.听Alt, 眉st, ana, 枚n, art, arka, yan, kar艧谋, i莽, d谋艧, orta, b眉y眉k, k眉莽眉k, sa臒, sol, pe艧in, bir, iki, tek, 莽ok, 莽ift听s枚zlerinin ba艧a getirilmesiyle olu艧tu颅rulan birle艧ik kelime ve terimler ayr谋 yaz谋l谋r:听alt kurul, alt yaz谋; 眉st kat, 眉st k眉me; ana bilim dal谋, ana dili; 枚n s枚z, 枚n yarg谋; art damak, art niyet; arka plan, arka teker; yan c眉mle, yan etki; kar艧谋 g枚r眉艧, kar艧谋 oy; i莽 sa颅va艧, i莽 t眉z眉k; d谋艧 bor莽, d谋艧 hat; orta kulak, orta oyunu; b眉y眉k dalga, b眉y眉k defter; k眉莽眉k harf, k眉莽眉k parmak; sa臒 a莽谋k, sa臒 bek; sol a莽谋k, sol bek; pe艧in fikir, pe艧in h眉k眉m; bir g枚zeli, bir h眉creli; iki anlaml谋, iki e艧eyli; tek e艧li, tek h眉creli; 莽ok d眉zlemli, 莽ok h眉creli; 莽ift ayakl谋lar, 莽ift kanatl谋lar听vb.

听

Ba臒la莽 Olan da, de'nin Yaz谋l谋艧谋

Ba臒la莽 Olan听da / de'nin听Yaz谋l谋艧谋

Ba臒la莽 olan听da / de听ayr谋 yaz谋l谋r ve kendisinden 枚nceki kelimenin son 眉nl眉s眉ne ba臒l谋 olarak b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uyar:听K谋z谋 da geldi gelini de. Durumu o臒luna da bildirdi. Sen de mi karde艧im' G眉莽 de olsa. Konu艧ur da konu艧ur.

UYARI:听Ayr谋 yaz谋lan听da / de听hi莽bir zaman听ta / te听bi莽iminde yaz谋lmaz:听Gidip de gelmemek var, gelip de g枚rmemek var听(Gidip te gelmemek var, gelip te g枚rmemek var听de臒il)

UYARI:听Ya听s枚z眉yle birlikte kullan谋lan听da听ayr谋 yaz谋l谋r:听ya da

UYARI:听Da / de听ba臒lac谋n谋 kendisinden 枚nceki kelimeden kesme ile ay谋rmak yanl谋艧t谋r:听Ay艧e de geldi听(Ay艧e'de geldi听de臒il).听Kitab谋n kapa臒谋na da dikkat et听(Kitab谋n kapa臒谋na'da dikkat et听de臒il).

听

Biti艧ik Yaz谋lan Birle艧ik Kelimeler

Belirtisiz isim tamlamalar谋, s谋fat tamlamalar谋, isnat gruplar谋, birle艧ik fiiller, ikilemeler, k谋saltma gruplar谋 ve kal谋pla艧m谋艧 莽e颅kimli fiillerden olu艧an ifadeler yeni bir kavram谋 kar艧谋lad谋klar谋nda birle艧ik kelime olurlar. Birle艧ik kelimeler belirli kurallar 莽er莽别惫esinde biti艧ik veya ayr谋 olarak yaz谋l谋r.

听听听听听听 Birle艧ik kelimeler a艧a臒谋daki durumlarda biti艧ik yaz谋l谋rlar:

1.听Ses d眉艧mesine u臒rayan birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r:听birbiri (< biri biri),听kaynana (< kay谋n ana), kaynata (< kay谋n ata), nas谋l (< ne as谋l), ni莽in (< ne i莽in), pazartesi (< pazar ertesi), s眉tla莽 (< s眉tl眉 a艧)听vb.

2.听脰zg眉n bi莽imleri tek heceli baz谋 Arap莽a k枚kenli kelimeler听etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak听yard谋mc谋 fiilleriyle birle艧irken ses d眉艧mesine, ses de臒i艧mesine veya ses t眉remesine u臒rad谋klar谋nda biti艧ik yaz谋l谋r:听emretmek,听meno颅lunmak, cemetmek, kaybolmak;听darbetmek, dercetmek, hamdetmek;听affetmek,听hissetmek, reddetmek听vb.

3.听Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birle艧me s谋ras谋nda anlam de臒i艧mesine u臒rad谋臒谋nda bu t眉r birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r.

a.听Bitki adlar谋:听aslana臒z谋,听civanper莽emi, ke莽iboynuzu,听ku艧burnu,听turnagagas谋,听a莽谋ka臒谋z,听akkuyruk听(莽ay),听alaba艧,听alt谋nba艧听(kavun),听alt谋parmak听(palamut),听be艧b谋y谋k听(mu艧mula),听莽oban莽antas谋,听karn谋kara听(b枚r眉lce), kat谋rt谋rna臒谋,听ku艧yemi,听艧eytanarabas谋,听y谋lan颅yast谋臒谋, ak艧amsefas谋,听camg眉zeli,听莽ad谋ru颅艧a臒谋,听ay艧ekad谋n听(fasulye),听haf谋zali听(眉z眉m),听havvaanaeli,听meryemanaeldiveni听vb.

b.听Hayvan adlar谋:听danaburnu听(b枚cek),听akba艧听(ku艧),听alabacak听(at),听ba臒r谋kara听(ku艧),听be艧颅parmak听(deniz hayvan谋),听莽ak谋rkanat听(枚rdek),听kababurun听(bal谋k),听kam莽谋kuyruk听(koyun),听kam谋艧kulak听(at),听karag枚z听(bal谋k),听kara颅fatma听(b枚cek),听k谋z谋lkanat听(bal谋k),听sar谋kuyruk听(bal谋k),听ye艧ilba艧听(枚rdek),听sazkayas谋听(bal谋k),听s谋rt谋颅kara听(bal谋k),听艧eytani臒nesi,听yal谋莽apk谋n谋听(ku艧),听bozbakkal听(ku艧),听bozy眉r眉k听(y谋lan),听karadul听(枚r眉mcek) vb.

c.听Hastal谋k adlar谋:听itdirse臒i听(arpac谋k),听deliba艧,听karaba艧,听karabacak听vb.

莽.听Alet ve e艧ya adlar谋:听bal谋kg枚z眉听(halka),听deveboynu听(boru),听domuzt谋r颅na臒谋听(kanca),听horozaya臒谋听(burgu),听kargaburnu听(alet),听kedig枚z眉听(lamba),听leylekgagas谋听(alet),听s谋莽ankuyru臒u听(t枚rp眉),听gagaburun听(gemi),听kancaba艧听(kay谋k),听adayavrusu听(tekne) vb.

d.听Bi莽im, tarz, t眉r, motif vb. adlar:听ay谋baca臒谋听(yelken bi莽imi),听bal谋ks谋rt谋听(desen),听civanka艧谋听(nak谋艧),听e艧ek颅s谋rt谋听(莽at谋 bi莽imi),听kazkanad谋听(oyun),听k谋rlang谋莽kuyru臒u听(i艧aret),听ko莽boynuzu听(desen),听k枚pekkuyru臒u听(ya臒l谋 g眉re艧),听s谋莽andi艧i听(diki艧),听balg眉meci听(diki艧),听be艧ik枚rt眉s眉听(莽at谋 bi莽imi),听turnage莽idi听(f谋rt谋na) vb.

e.听Yiyecek adlar谋:听han谋mg枚be臒i听(tatl谋),听ka颅d谋nbudu听(k枚fte),听kedidili听(bisk眉vi),听dilberduda臒谋听(tatl谋),听tavukg枚臒s眉听(tatl谋),听vezirparma臒谋听(tatl谋),听b眉lb眉lyuvas谋听(tatl谋),听ku艧lokumu听(kurabiye),听alinazik听(kebap) vb.

f.听Oyun adlar谋:听be艧ta艧,听dokuzta艧,听眉莽ta艧听vb.

g.听G枚k cisimlerinin adlar谋:听Alt谋karde艧听(y谋ld谋z k眉颅mesi),听Ar谋kovan谋听(y谋ld谋z k眉mesi),听B眉y眉kay谋听(y谋ld谋z k眉mesi),听Demirkaz谋k听(y谋ld谋z),听K眉莽眉kay谋听(y谋ld谋z k眉颅mesi),听Kervank谋ran听(y谋ld谋z),听Samanyolu听(y谋ld谋z k眉mesi),听Yedikarde艧听(y谋ld谋z k眉mesi) vb.

臒.听Renk adlar谋:听bakla莽i莽e臒i, balk枚p眉臒眉, camg枚be臒i, devet眉y眉, fildi艧i, g眉lkurusu, kavuni莽i, nar莽i颅莽e臒i, 枚rdekba艧谋, 枚rdekgagas谋, tav艧ana臒z谋, tav艧ankan谋, turnag枚z眉, vapur颅duman谋, vi艧ne莽眉r眉臒眉, yavrua臒z谋听vb.

h.听O臒lu,听k谋z谋听s枚zleri:听莽apano臒lu, elo臒lu, hino臒luhin, elk谋z谋听vb.

4.听-a, -e, -谋, -i, -u, -眉听zarf-fiil ekleriyle听bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek听ve听yazmak听fiilleriyle yap谋lan tasvir卯 fiiller biti艧ik yaz谋l谋r:听d眉艧眉nebilmek, sevebilmek; al谋vermek, g眉l眉vermek; uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; 莽谋kagelmek, s眉regelmek; d眉艧eyazmak, 枚leyazmak听vb.

5.听Bir veya iki 枚gesi emir kipiyle kurulan kal谋pla艧m谋艧 birle艧ik keli颅meler biti艧ik yaz谋l谋r:听albeni, ate艧kes, 莽al莽ene, 莽alyaka, d枚nbaba, gelberi, incitmebeni, sallaba艧, sallas谋rt, unutmabeni; bat莽谋k, 莽ekyat, ge莽ge莽, ka莽g枚莽, kapka莽, 枚rtbas, se莽al,听tutkal, veryans谋n,听yapboz,听yazboz听vb.

6.听-an/-en, -r/-ar/-er/-谋r/-ir, -maz/-mez听ve听-m谋艧/-mi艧听s谋fat-fiil ekleriyle kurulan kal谋pla艧m谋艧 birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r:听alaybozan, cankurtaran, 莽枚p莽atan, dalgak谋ran, demirkapan, g枚kdelen, yelkesen; ak谋mtoplar, alt谋patlar, bar谋艧sever, bas谋n莽枚l莽er, 枚zezer, p眉r眉zal谋r; ba艧tan谋maz, de臒erbilmez, etyemez, hac谋yatmaz, kadirbilmez, kar谋ncaezmez, ku艧konmaz, k眉lyutmaz, tanr谋tan谋maz, varyemez;听莽okbilmi艧, g眉ng枚rm眉艧听vb.

7.听陌kinci kelimesi听-d谋 (-di / -du / -d眉, -t谋 / -ti / -tu / -t眉)听kal谋pla艧m谋艧 belirli ge莽mi艧 zaman ekleriyle kurulan birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r:听albast谋, ci臒erdeldi, 莽谋tk谋r谋ld谋m, dalbast谋, f谋rd枚nd眉, gecekondu, g眉nd枚nd眉, h眉nk芒rbe臒endi, imambay谋ld谋, karya臒d谋, k眉lbast谋, mirasyedi, papazka莽t谋, serdenge莽ti, 艧谋psevdi, z谋p莽谋kt谋听vb.

8.听Her iki kelimesi de听-d谋 (-di / -du / -d眉, -t谋 / -ti / -tu / -t眉)听belirli ge莽mi艧 zaman veya听-r /-ar /-er听geni艧 zaman eklerini alm谋艧 ve kal谋pla艧m谋艧 bulunan birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋颅l谋r:听dedikodu, kapt谋ka莽t谋, oldubitti, u莽tuu莽tu;听bi莽erba臒lar, bi莽erd枚颅ver, g枚莽erkonar, kazaratar, konarg枚莽er, okuryazar, uyurgezer, yanard枚颅ner, y眉zergezer听vb.

Ayn谋 yap谋da olan听莽akaralmaz听kelimesi de biti艧ik yaz谋l谋r.

9.听Somut olarak yer bildirmeyen听alt, 眉st听ve听眉zeri听s枚zlerinin sona getirilmesiyle kurulan birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r:听ayakalt谋, bilin莽alt谋, g枚zalt谋听(g枚zetim), 艧uuralt谋; ak艧am眉st眉,听ayak眉st眉,听bayra颅m眉st眉, ger莽ek眉st眉, ikindi眉st眉, ola臒an眉st眉, 枚臒le眉st眉, 枚臒le眉zeri, su莽眉st眉, y眉z眉st眉; ak艧am眉zeri,听补测补办眉锄别谤颈听vb.

10.听陌ki veya daha 莽ok kelimenin birle艧mesinden olu艧mu艧 ki艧i adlar谋, soyadlar谋 ve lakaplar biti艧ik yaz谋l谋r:听Alper, Birol, G眉lnihal, G眉lseren,听艦enol, Varol; Abas谋yan谋k, Ad谋var, Atat眉rk, G枚kalp, G眉ntekin, 陌n枚n眉, Karaosmano臒lu, Tanp谋nar, Yurdakul; Boynue臒ri Mehmet Pa艧a, Tepedelenli Ali Pa艧a, Yirmisekiz 脟elebi Mehmet, Yedisekiz Hasan Pa艧a听vb.

11.听陌ki veya daha 莽ok kelimeden olu艧mu艧 il, il莽e, semt vb. yer adlar谋 biti艧ik yaz谋l谋r:听脟anakkale, G眉m眉艧hane; Ac谋payam, P谋narba艧谋, 艦ebinkarahisar; Be艧ikta艧, Kabata艧听vb.

艦ehir, k枚y, mahalle, da臒, tepe, deniz, g枚l, 谋rmak, su, 莽ay听vb. kelime颅lerle kurulmu艧 s谋fat tamlamas谋 ve belirtisiz isim tamlamas谋 kal谋b谋ndaki yer adlar谋 biti艧ik yaz谋l谋r:听Ak艧ehir, Eski艧ehir, Su艧ehri, Yeni艧ehir; Atakent, Bat谋kent, Konutkent, Korukent; 脟engelk枚y; Yenimahalle; Karada臒, Uluda臒; Kocatepe, T谋naztepe; Akdeniz, Karadeniz, K谋z谋ldeniz; Ac谋g枚l; K谋z谋l谋rmak, Ye艧il谋rmak; 陌ncesu, Karasu, Sar谋su; Ak莽ay听vb.

12.听Ki艧i adlar谋 ve 眉nvanlar谋ndan olu艧mu艧 mahalle, meydan, k枚y vb. yer ve kurulu艧 adlar谋nda, 眉nvan kelimesi sonda ise gelenekle艧mi艧 olarak biti艧ik yaz谋l谋r:听Abidinpa艧a, Bayrampa艧a, Davutpa艧a, Gazi Osmanpa艧a (mahalle); Ertu臒rulgazi (il莽e), Kemalpa艧a (il莽e); Mustafabey (cadde), Necatibey (cadde)听vb.

13.听Ara y枚nleri belirten kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r:听g眉neybat谋, g眉ney颅do臒u, kuzeybat谋, kuzeydo臒u

14.听Dilimizde her iki 枚gesi de as谋l anlam谋n谋 koru颅du臒u h芒lde yayg谋n bir bi莽imde gelenekle艧mi艧 olarak biti艧ik yaz谋lan keli颅meler de vard谋r:

a.听Ba艧听s枚z眉yle olu艧turulan s谋fat tamlamalar谋:听ba艧a臒谋rl谋k, ba艧bakan, ba艧bayan, ba艧莽avu艧, ba艧eser, ba艧fiyat, ba艧hekim, ba艧hem艧ire, ba艧kahraman, ba艧kent, ba艧komutan, ba艧k枚艧e, ba艧m眉fetti艧, ba艧枚臒retmen, ba艧颅parmak, ba艧pehlivan, ba艧rol, ba艧savc谋, ba艧yazar听vb.

b.听Bir toplulu臒un y枚neticisi anlam谋ndaki听ba艧谋听s枚z眉yle olu艧turulan belirtisiz isim tamlamalar谋:听a艧莽谋ba艧谋, binba艧谋, 莽ark莽谋ba艧谋, 莽eriba艧谋, ele颅ba艧谋, mehterba艧谋, onba艧谋, ustaba艧谋, y眉zba艧谋听vb.

c.听A臒a, baba, bey, efendi, han谋m, nine听vb. s枚zlerle kurulan birle艧ik kelime颅ler:听a臒ababa, a臒abey, beyefendi, efendibaba, han谋manne, han谋mefendi, hac谋a臒a, kad谋nnine, pa艧ababa听vb.

莽.听Biraz, bir莽ok, bir莽o臒u, birka莽, birka莽谋, birtak谋m, herhangi, hi莽bir, hi莽颅biri听belirsizlik s谋fat ve zamirleri de gelenekle艧mi艧 olarak biti颅艧ik yaz谋l谋r.

15.听Ev听kelimesiyle kurulan birle艧ik kelimeler biti艧ik ya颅z谋l谋r:听a艧evi, bak谋mevi, bas谋mevi, do臒umevi, g枚zlemevi, huzurevi, kahveevi, ko颅nukevi, orduevi, 枚臒retmenevi, polisevi, yay谋nevi听vb.

16.听Hane, name, zade听kelimeleriyle olu艧turulan birle艧ik kelime颅ler biti艧ik yaz谋l谋r:听莽ayhane, dershane, kahvehane, yaz谋hane;听beyanname, kanunname, se颅yahatname, siyasetname; amcazade, day谋zade, teyzezade听vb.

17.听-zede听ile olu艧turulmu艧 birle艧ik kelimeler biti艧ik yaz谋l谋r:听depremzede, afetzede, selzede, kazazede听vb.

18.听Fars莽a kurala g枚re olu艧turulan s枚zler biti艧ik yaz谋l谋r:听芒lem艧眉mul, cihan艧眉mul; dar谋d眉nya, ehli颅beyit, ehveni艧er, erk芒n谋harp, gayrimenkul, gayrime艧ru, Kuvay谋milliye, Misak谋mill卯,听suikast; c眉rm眉me艧hut, hamd眉sena, herc眉mer莽, h眉sn眉kuruntu, h眉sn眉niyet听vb.

19.听Arap莽a kurala g枚re olu艧turulan s枚zler biti艧ik yaz谋l谋r:听aliyy眉l芒l芒, ceffelkalem, dar眉laceze, dar眉lf眉nun, da眉ss谋la, fevkalade, fevkalbe艧er, h谋fz谋ss谋hha, h眉velbaki, 艧ey颅h眉lislam, tahtelbahir, tahte艧艧uur; aleyk眉mselam, Allahualem, bismillah, fenafillah, fisebilillah, hafazanallah, in艧allah, ma艧allah, velhas谋l听vb.

20.听M眉zikte kullan谋lan makam adlar谋 biti艧ik yaz谋l谋r:听acembuselik, hisarbuselik, muhayyerk眉rdi听vb.

UYARI:听Bir s谋fatla olu艧turulan usul adlar谋nda s谋fat ayr谋 yaz谋l谋r:听a臒谋r aksak, y眉r眉k aksak, y眉r眉k semai听vb.

21.听Kanunda biti艧ik ge莽en veya biti艧ik olarak tescil ettirilmi艧 olan kurulu艧 adlar谋 biti艧ik yaz谋l谋r:听陌莽i艧leri, D谋艧i艧leri, Genelkurmay, Y眉ksek枚臒retim Kurulu, A莽谋k枚臒retim Fak眉ltesi, Gaziosmanpa艧a 脺niversitesi听vb.

22.听Renk adlar谋yla kurulan bitki, hayvan veya hastal谋k adlar谋 biti艧ik yaz谋l谋r:听aka臒a莽, alacamenek艧e, karadut, sar谋莽i莽ek; alabal谋k, beyazsinek, bozay谋; aksu, akbasma, mavihastal谋k, mavik眉f听vb.

Bulunma Durumu Eki -da / -de / -ta / -te'nin Yaz谋l谋艧谋

Bulunma durumu eki getirildi臒i kelimeye biti艧ik yaz谋l谋r:听devede听(deve-de)听kulak, yolda听(yol-da)听kalmak, ayakta听(ayak-ta)听durmak, i艧te听(i艧-te)听莽al谋艧mak听vb.

Yurtta sulh, cihanda sulh.听(础迟补迟眉谤办)

听

B眉y眉k Harflerin Kullan谋ld谋臒谋 Yerler

听听听听听听听 A.C眉mle b眉y眉k harfle ba艧lar:听Ak ak莽e kara g眉n i莽indir.

Hayatta en hakiki m眉r艧it ilimdir, fendir.听(础迟补迟眉谤办)

C眉mle i莽inde 迟谋谤苍补办 veya yay 补测谤补莽 i莽ine al谋nan c眉mleler b眉y眉k harfle ba艧lar ve sonlar谋na uygun noktalama i艧areti (nokta, soru, 眉苍濒别尘 vb.) konur:

Atat眉rk 'Muhta莽 oldu臒un kudret, damarlar谋ndaki asil kanda mevcuttur!'听diyor.

Anadolu kentlerini, k枚ylerini (K枚y s枚z眉n眉 de 莽ekinerek yaz谋yorum.) gezsek bile g枚rmek i莽in de臒il, kendimizi g枚stermek i莽in geziyoruz.听(Nurullah Ata莽)

听听听听听听听 UYARI:听陌ki 莽izgi aras谋ndaki a莽谋klama c眉mleleri b眉y眉k harfle ba艧颅lamaz:

听听听听听听 听Bir zamanlar -bu zamanlar 莽ok da uzak de臒ildir, bundan on, on iki y谋l 枚nce- T眉rk saltanat谋n谋n maddi s谋n谋rlar谋 u莽suz bucaks谋z denilecek ka颅dar geni艧ti.听(Yakup Kadri Karaosmano臒lu)

听听听听听听听 Bu sefer de onlar谋 -her zamanki yerlerinde bulmak ihtimaliyle- fark谋nda olmadan aram谋艧t谋m.听(Ahmet Hamdi Tanp谋nar)

陌ki noktadan sonra gelen c眉mleler b眉y眉k harfle ba艧lar:

听听听听听听听 Menfaat sandalyeye benzer: Ba艧谋nda ta艧谋rsan seni k眉莽眉lt眉r, aya臒谋n谋n alt谋na al谋rsan y眉kseltir.听(Cenap 艦ahabettin)

UYARI:听陌ki noktadan sonra c眉mle ve 枚zel ad niteli臒inde olmayan 枚rnekler s谋ra颅land谋臒谋nda bunlar b眉y眉k harfle ba艧lamaz:

Bu eskili臒i siz de 莽ok evde g枚rm眉艧s眉n眉zd眉r: duvarlarda 莽iviler, 莽ivi yerleri, lekeler'听(Memduh 艦evket Esendal)

UYARI:听Rakamla ba艧layan c眉mlelerde rakamdan sonra gelen kelime 枚zel ad de臒ilse b眉y眉k harfle ba艧lamaz:听2007 y谋l谋nda T眉rk Dil Kurumunun 75. y谋l谋n谋 kutlad谋k.

脰rnek niteli臒indeki kelimelerle ba艧layan c眉mlede de ilk harf b眉y眉k yaz谋l谋r:听'Banka, b眉t莽e, devlet, f谋nd谋k, kanepe, menek艧e, 艧emsiye' gibi y眉zlerce ke颅lime, k枚kenleri yabanc谋 olmakla birlikte art谋k dilimizin mal谋 olmu艧tur.

"Et-, ol-"听fiilleri, dilimizde en s谋k kullan谋lan yard谋mc谋 fiillerdir.

B.听Dizeler b眉y眉k harfle ba艧lar:

Halk i莽inde muteber bir nesne yok devlet gibi

听听听听听听听 Olmaya devlet cihanda bir nefes s谋hhat gibi.听(Muhibbi)

Korkma! S枚nmez bu 艧afaklarda y眉zen al sancak

S枚nmeden yurdumun 眉st眉nde t眉ten en son ocak.听(Mehmet Akif Ersoy)

Bin atl谋 ak谋nlarda 莽ocuklar gibi 艧endik

Bin atl谋 o g眉n dev gibi bir orduyu yendik.听(Yahya Kemal Beyatl谋)

C.听脰zel adlar b眉y眉k harfle ba艧lar:

1.听Ki艧i adlar谋yla soyadlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听Mustafa Kemal Atat眉rk, 陌smet 陌n枚n眉, K芒z谋m Karabekir, Ahmet Ha艧im, Sait Faik Abas谋yan谋k, Yunus Emre, Karacao臒lan, 脗艧谋k 脰mer, Wolfgang von Goethe, Vilhelm Thomsen听vb.

Takma adlar da b眉y眉k harfle ba艧lar:听Muhibbi听(Kanuni Sultan S眉leyman),听Demirta艧听(Ziya G枚kalp),听Tarhan听(脰mer Seyfettin),听Aka听G眉nd眉z听(H眉seyin Avni, Enis Avni),听Kirpi听(Refik Halit Karay),听Deli Ozan听(Faruk Nafiz 脟aml谋bel),听Server Bedi听(Peyami Safa),听陌rfan Kudret听(Cahit S谋tk谋 Taranc谋),听Mehmet Ali Sel听(Orhan Veli Kan谋k) vb.

2.听Ki艧i adlar谋ndan 枚nce ve sonra gelen 眉nvanlar, sayg谋 s枚zleri, r眉tbe adlar谋 ve lakaplar b眉y眉k harfle ba艧lar:听Cumhurba艧kan谋 Mustafa Kemal Atat眉rk, Kaymakam Erol Bey, Dr. Al芒addin Yava艧莽a; Say谋n Prof. Dr. Hasan Eren; Mustafa Efendi, Zeynep Han谋m, Bay Ali 脟i莽ek莽i; Mare艧al Fevzi 脟akmak, Y眉zba艧谋 Cengiz Topel; Mimar Sinan, Fatih Sultan Mehmet, Gen莽 Osman, Deli Petro听vb.

Akrabal谋k ad谋 olup lakap veya 眉nvan olarak kullan谋lan kelimeler b眉y眉k harfle ba艧颅lar:听Baba G眉nd眉z, Day谋 Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun; G眉l Baba, Susuz Dede, Telli Baba听vb.

UYARI:听Akrabal谋k bildiren kelimeler k眉莽眉k harfle ba艧lar:听T眉lay ablama gittim. Ay艧e teyzemin keki 莽ok g眉zel.

3.听C眉mle i莽inde 枚zel ad谋n yerine kullan谋lan makam veya 眉nvan s枚zleri b眉y眉k harfle ba艧颅lar:听Uzak Do臒u'dan gelen heyeti Vali d眉n kabul etti.

听听听听听听听 4.听Sayg谋 bildiren s枚zlerden sonra gelen ve makam, mevki, 眉nvan bildiren kelimeler b眉y眉k harfle ba艧lar:

Say谋n Bakan,

Say谋n Ba艧kan,

Say谋n Rekt枚r,

Say谋n Vali,

听听听听听听听 Mektuplarda ve resm卯 yaz谋艧malarda hitaplar b眉y眉k harfle ba艧lar:

听听听听听听听 Sevgili Karde艧im,

Aziz Dostum,

De臒erli Dinleyiciler,

5.听Hayvanlara verilen 枚zel adlar b眉y眉k harfle ba艧lar:听Boncuk, F谋nd谋k, Minno艧, Pamuk听vb.

6.听Millet, boy, oymak adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听Alman, Arap, 陌ngiliz, Japon, Rus, T眉rk; Kazak, K谋rg谋z, O臒uz, 脰zbek, Tatar; Hac谋musal谋, Karake莽ili听vb.

7.听Dil ve leh莽e adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听T眉rk莽e, Almanca, 陌ngilizce, Rus莽a, Arap莽a; O臒uzca, Kazak莽a, K谋rg谋zca, 脰zbek莽e, Tatarca听vb.

8.听Devlet adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听T眉rkiye Cumhuriyeti, Kuzey K谋br谋s T眉rk Cumhuriyeti, Amerika Birle艧ik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan, K谋r谋m 脰zerk Cumhuriyeti听vb.

9.听Din ve mezhep adlar谋 ile bunlar谋n mensuplar谋n谋 bildiren s枚zler b眉y眉k harfle ba艧lar:听M眉sl眉manl谋k, M眉sl眉man; Hristiyanl谋k, Hristiyan; Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Katoliklik, Katolik听vb.

10.听Din ve mitoloji ile ilgili 枚zel adlar b眉y眉k harfle ba艧lar:听Tanr谋, Allah, 陌lah, Cebrail, Zeus, Osiris, Kibele听vb.

UYARI: "Tanr谋, Allah, 陌lah"听s枚zleri 枚zel ad olarak kullan谋lmad谋klar谋nda k眉莽眉k harfle ba艧lar:听Eski Yunan tanr谋lar谋. M眉zik d眉nyas谋n谋n ilah谋.

"Amerika'da ka莽ak莽谋l谋臒谋n allahlar谋 vard谋r."听(Tar谋k Bu臒ra)

11.听Gezegen ve y谋ld谋z adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听Merk眉r, Nept眉n, Sat眉rn; Halley听vb.

UYARI:听D眉nya, g眉ne艧, ay听kelimeleri gezegen anlam谋 d谋艧谋nda kullan谋ld谋klar谋nda k眉莽眉k harfle ba艧lar:

Biz d眉nyadan ayr谋 ya艧arken d眉nya epey de臒i艧mi艧.听(H眉seyin Cahit Yal莽谋n)

12.听D眉艧眉nce, hayat tarz谋, politika vb. anlamlar bildirdi臒inde听do臒u听ve听bat谋听s枚zlerinin ilk harfleri b眉y眉k yaz谋l谋r:听Bat谋 medeniyeti, Do臒u mistisizmi听vb.

UYARI:听Bu s枚zler y枚n bildirdi臒inde k眉莽眉k yaz谋l谋r:听Bursa'n谋n do臒usu, Ankara'n谋n bat谋s谋听vb.

13.听Yer adlar谋 (k谋ta, b枚lge, il, il莽e, k枚y, semt vb.) b眉y眉k harfle ba艧lar:听Afrika, Asya; G眉neydo臒u Anadolu, 陌莽 Anadolu; 陌stanbul, Ta艧kent; Turgutlu, 脺rg眉p; Ak莽ak枚y, 脟ay谋rba臒谋; Bah莽elievler, K谋z谋lay, Sar谋yer听vb.

14.听Yer adlar谋nda ilk isimden sonra gelen ve听deniz, nehir, g枚l, da臒, bo臒az听vb. t眉r bildiren ikinci isimler b眉y眉k harfle ba艧lar:听A臒r谋 Da臒谋, Aral G枚l眉, Asya Yakas谋,听脟anakkale Bo臒az谋, Dicle Irma臒谋, Ege Denizi, Erciyes Da臒谋, F谋rat Nehri, S眉vey艧 Kanal谋, Tuna Nehri, Van G枚l眉, Zigana Ge莽idi听vb.

UYARI:听脰zel ada d芒hil olmay谋p tamlama kuran 艧ehir, il, il莽e, belde, k枚y vb. s枚zler k眉莽眉k harfle ba艧lar:听Konya ili, Etimesgut il莽esi, Uzung枚l beldesi, Taflan k枚y眉听vb.

15.听Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlar谋nda ge莽en听mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak听kelimeleri b眉y眉k harfle ba艧lar:听Halit Rifat Pa艧a Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karak枚y Meydan谋, Zafer Meydan谋, Gazi Mustafa Kemal Bulvar谋, Ziya G枚kalp Bulvar谋, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Soka臒谋, 陌nk谋lap Soka臒谋听vb.

16.听Saray, k枚艧k, han, kale, k枚pr眉, kule, an谋t听vb. yap谋 adlar谋n谋n b眉t眉n ke颅limeleri b眉y眉k harfle ba艧lar:听Dolmabah莽e Saray谋, 陌shakpa艧a Saray谋, 脟ankaya K枚艧k眉, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata K枚pr眉s眉, Mostar K枚pr眉s眉, Beyaz谋t Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Ka臒an An谋t谋听vb.

17.听Yer bildiren 枚zel isimlerde k谋saltmal谋 s枚yleyi艧 s枚z konusu oldu臒unda, yer ad谋n谋n ilk harfi b眉y眉k yaz谋l谋r:听Hisar'dan, Bo臒az'dan, K枚艧k'e听vb.

18.听Kurum, kurulu艧 ve kurul adlar谋n谋n her kelimesi b眉y眉k harfle ba艧lar:听T眉rkiye B眉y眉k Millet Meclisi, T眉rk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Co臒rafya Fak眉ltesi, Devlet Malzeme Ofisi, Mill卯 K眉t眉phane, 脟ocuk Esirgeme Kurumu, Atat眉rk Orman 脟iftli臒i, 脟ankaya Lisesi; Anadolu Kul眉b眉, Mavi K枚艧e Bakkaliyesi; T眉rk Oca臒谋, Ye艧ilay Derne臒i, Muharip Gaziler Derne臒i, Emek 陌n艧aat; Bakanlar Kurulu, T眉rk Dili Dergisi Yay谋n Dan谋艧ma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Ba艧kanl谋臒谋; T眉rk Dili ve Edebiyat谋 B枚l眉m眉听vb.

19.听Kanun, t眉z眉k, y枚netmelik, y枚nerge, genelge adlar谋n谋n her kelimesi b眉y眉k harfle ba艧lar:听Medeni Kanun, T眉rk Bayra臒谋 T眉z眉臒眉, Telif Hakk谋 Yay谋n ve Sat谋艧 Y枚netmeli臒i听vb.

20.听Kurum, kurulu艧, kurul, merkez, bakanl谋k, 眉niversite, fak眉lte, b枚l眉m, kanun, t眉z眉k, y枚netmelik ve makam s枚zleri as谋llar谋 kastedildi臒inde b眉y眉k harfle ba艧颅lar:

T眉rkiye B眉y眉k Millet Meclisi her y谋l 1 Ekim'de toplan谋r. Bu y谋l ise Meclis, yeni d枚neme erken ba艧layacak.

T眉rk Dil Kurumu 莽al谋艧malar谋n谋 titizlikle s眉rd眉r眉yor. Atas枚zleri ve Deyimler S枚zl眉臒眉, Kurumun 21 May谋s 2009 tarihinde Kars'ta d眉zenledi臒i toplant谋da kullan谋ma a莽谋ld谋.

2876 say谋l谋 Kanun bu y谋l yeniden g枚zden ge莽iriliyor.

Yazarlara 枚denecek telif 眉creti, Telif Hakk谋 Yay谋n ve Sat谋艧 Y枚netmeli臒i'ne g枚re d眉zenlenmektedir. Yap谋lan i艧lem Y枚netmelik'in 4'眉nc眉 maddesine ayk谋r谋 d眉艧mektedir.

21.听Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi b眉y眉k harfle ba艧lar:听Nutuk, Safahat, Kendi G枚k Kubbemiz, Anadolu Notlar谋, Sinekli Bakkal; T眉rk Dili, T眉rk K眉lt眉r眉, Varl谋k; Resm卯 Gazete, H眉rriyet, Milliyet, T眉rkiye, Yeni As谋r; Kaplumba臒a Terbiyecisi; Yorgun Herk眉l; Saraydan K谋z Ka莽谋rma, Onuncu Y谋l Mar艧谋听vb.

UYARI:听脰zel ada d芒hil olmayan听gazete, dergi, tablo听vb. s枚zler b眉y眉k harfle ba艧lamaz:听Milliyet gazetesi, T眉rk Dili dergisi, Hal谋 Dokuyan K谋zlar tab颅losu听vb.

UYARI:听Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum ad谋 vb. 枚zel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri b眉y眉k yaz谋ld谋臒谋nda听ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de听s枚zleriyle听m谋, mi, mu, m眉听soru eki k眉莽眉k harfle yaz谋l谋r:听Mai ve Siyah, Su莽 ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda m谋, Turfa m谋', Diyorlar ki, D眉nyaya 陌kinci Geli艧 yahut S谋r 陌莽inde Esrar, Ya Devlet Ba艧a ya Kuzgun Le艧e, Ben de Yazd谋m, Atat眉rk K眉lt眉r, Dil ve Tarih Y眉ksek Kurumu听vb.听脰zel ad谋n tamam谋 b眉y眉k yaz谋ld谋臒谋nda听ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de听s枚zleriyle听m谋, mi, mu, m眉听soru eki de b眉y眉k harfle yaz谋l谋r:听D陌L VE TAR陌H-CO臑RAFYA FAK脺LTES陌听vb.

22.听Ulusal, resm卯 ve din卯 bayramlarla anma ve kutlama g眉nlerinin adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听Cumhuriyet Bayram谋, Ulusal Egemenlik ve 脟ocuk Bayram谋, 19 May谋s Atat眉rk'眉 Anma Gen莽lik ve Spor Bayram谋, Ramazan Bayram谋, Kurban Bayram谋, Nevruz Bayram谋, Mira莽 Kandili;听Anneler G眉n眉, 脰臒retmenler G眉n眉, D眉nya Tiyatro G眉n眉, 14 Mart T谋p Bayram谋, H谋d谋rellez听vb.

23.听Kurultay, bilgi 艧枚leni, 莽al谋艧tay, a莽谋k oturum vb. toplant谋lar谋n adlar谋nda her kelimenin ilk harfi b眉y眉k yaz谋l谋r:听VI. Uluslararas谋 T眉rk Dili Kurultay谋, Kitle 陌leti艧im Ara莽lar谋nda T眉rk莽enin Kullan谋m谋 Bilgi 艦枚leni, Karamanl谋 T眉rk莽esi Ara艧t谋rmalar谋 脟al谋艧tay谋听vb.

24.听Tarih卯 olay, 莽a臒 ve d枚nem adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听Kurtulu艧 Sava艧谋, Mill卯 M眉cadele, Cilal谋 Ta艧 Devri, 陌lk 脟a臒, Lale Devri, Cahiliye D枚nemi, Buzul D枚nemi, Mill卯 Edebiyat D枚nemi, Servetif眉nun D枚nemi'nin, Tanzimat D枚nemi'nde听vb.

25.听脰zel adlardan t眉retilen b眉t眉n kelimeler b眉y眉k harfle ba艧lar:听T眉rkl眉k, T眉rkle艧mek, T眉rk莽眉, T眉rk莽眉l眉k, T眉rk莽e, Avrupal谋, Avrupal谋la艧mak, Asyal谋l谋k, Darvinci, Konyal谋, Bursal谋听vb.

UYARI:听脰zel ad kendi anlam谋 d谋艧谋nda yeni bir anlam kazanm谋艧sa b眉y眉k harfle ba艧lamaz:听acem听(T眉rk m眉zi臒inde bir perde),听hicaz听(T眉rk m眉zi颅臒inde bir makam),听nihavent听(T眉rk m眉zi臒inde bir makam),听amper听(elektrik ak谋m谋nda 艧iddet birimi),听jul听(fizikte i艧 bi颅rimi),听allahl谋k听(saf, zarars谋z kimse),听donki艧otluk听(gere臒i yokken kahra颅manl谋k g枚stermeye kalk谋艧ma) vb.

UYARI:听Para birimleri b眉y眉k harfle ba艧lamaz:听avro, dinar, dolar, lira, kuru艧, liret听vb.

UYARI:听脰zel adlar yerine kullan谋lan "o"听zamiri c眉mle i莽inde b眉y眉k harfle yaz谋lmaz.

UYARI:听M眉zikte kullan谋lan makam ve t眉r adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lamaz:听acema艧iran, acembuselik, bayati, hicazk芒r, t眉rk眉, varsa臒谋, bayat谋听vb.

26.听Yer, millet ve ki艧i adlar谋yla kurulan birle艧ik kelimelerde sadece 枚zel adlar b眉y眉k harfle ba艧lar:听Antep f谋st谋臒谋, Br眉ksel lahanas谋, Frenk g枚mle臒i, Hindistan cevizi, 陌ngiliz anahtar谋, Japon g眉l眉, Mara艧 dondurmas谋, Van kedisi听vb.

脟.听Belirli bir tarih bildiren ay ve g眉n adlar谋 b眉y眉k harfle ba艧lar:听29 May谋s 1453 Sal谋 g眉n眉, 29 Ekim 1923, 28 Aral谋k 1982'de g枚reve ba艧lad谋. Lale Festivali 25 Haziran'da ba艧layacak.

Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve g眉n adlar谋 k眉莽眉k harfle ba艧lar:听Okullar genel颅likle eyl眉l眉n ikinci haftas谋nda 枚臒retime ba艧lar. Y眉r眉tme Kurulu toplant谋颅lar谋n谋 per艧embe g眉nleri yapar谋z.

D.听Tabela, levha ve levha niteli臒indeki yaz谋larda ge莽en kelimeler b眉y眉k harfle ba艧lar:听Giri艧, 脟谋k谋艧, M眉d眉r, Vezne, Ba艧kan, Doktor, Otob眉s Dura臒谋, Dolmu艧 Du颅ra臒谋, 艦ehirler Aras谋 Telefon, 3. Kat, 4. S谋n谋f, 1. Blok听vb.

E.听Kitap, bildiri, makale vb.nde ana ba艧l谋ktaki kelimelerin tamam谋, alt ba艧l谋ktaki kelimelerin ise yaln谋zca ilk harfleri b眉y眉k olarak yaz谋l谋r.

听听听听听听听 F.听Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, 莽izelge, tablo vb.nin alt谋nda yer alan a莽谋klay谋c谋 yaz谋lar b眉y眉k harfle ba艧lar. A莽谋klay谋c谋 yaz谋, c眉mle niteli臒inde de臒ilse sonuna nokta konmaz.

B眉y眉k 脺nl眉 Uyumu

Bir kelimenin birinci hecesinde kal谋n bir 眉nl眉听(a, 谋, o, u)听bulunuyorsa di臒er hecelerdeki 眉nl眉ler de kal谋n, ince bir 眉nl眉听(e, i, 枚, 眉)听bulunuyorsa di臒er hecelerdeki 眉nl眉ler de ince olur:听ad谋m, ayak, boyunduruk, burun, dalga, dudak, k谋rlang谋莽; be艧ik, bilezik, gelincik, g枚zl眉k, 眉zengi, vergi, y眉z眉k听vb.

B眉y眉k 眉nl眉 uyumuna ayk谋r谋 olan T眉rk莽e kelimeler de var颅d谋r:听anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, karde艧, 艧i艧man听vb.

Al谋nt谋 kelimelerde b眉y眉k 眉nl眉 uyumu aranmaz:听ahenk, badem, ceylan, 莽iroz, d眉kk芒n, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, ni艧asta, otomatik, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret听vb.

Biti艧ik yaz谋lan birle艧ik kelimelerde b眉y眉k 眉nl眉 uyumu aranmaz:听a莽谋kg枚z, bilgisayar, 莽ekyat, han谋meli听vb.

-gil, -ken, -leyin, -mt谋rak, -yor听ekleri b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uymaz:听ak艧am-leyin, bakla-颅gil-ler, 莽al谋艧谋r-ken, ek艧i-mt谋rak, y眉r眉-yor听vb.

-da艧 (-ta艧)听eki baz谋 kelimelerde b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uymaz:听din-da艧, g枚n眉l-da艧, meslek-ta艧, 眉lk眉-da艧听vb.

-ki听aitlik eki b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uymaz:听ak艧amki, duvardaki, kar艧谋ki, onunki,听yar谋nki, yoldaki听vb.

B眉y眉k 眉nl眉 uyumuna girmeyen kelimelere gelen ekler, kal谋nl谋k incelik bak谋m谋ndan son hecenin 眉nl眉s眉ne uyar:听adalet-li, anne-si, karde艧-lik, meslekta艧-谋m谋z, 艧i艧man-l谋k听vb.

Baz谋 al谋nt谋 kelimelerde ekler bu uyuma girmez:听idrak-i, me莽hul-e, mentol-de, sembol-ler听vb.

Son 眉nl眉leri kal谋n s谋radan olmas谋na kar艧谋n son sesleri ince s枚ylenen baz谋 al谋nt谋 kelimeler ince 眉nl眉l眉 ekler al谋r:听alkol / alkol眉, hakikat / hakikati, helal / helalimiz, idrak / idrakimiz, kabul / kabul眉, kontrol / kontrol眉, protokol / protokole, saat / saate, sadakat / sa颅dakati, santral / santraller听vb.

Deyimlerin Yaz谋l谋艧谋

Deyimler ayr谋 yaz谋l谋r:听ak谋nt谋ya k眉rek 莽ekmek, 莽am devirmek, 莽anak tutmak, g枚nl眉nden ge莽irmek, g枚z atmak, kulak asmak, kulak vermek, 莽antada keklik, devede kulak, ya臒l谋 kuyruk, y眉z g枚r眉m颅l眉臒眉听vb.

D眉zeltme 陌艧areti

听听听听听听 D眉zeltme i艧aretinin kullan谋laca臒谋 yerler a艧a臒谋da g枚sterilmi艧tir:

1.听Yaz谋l谋艧lar谋 bir, anlamlar谋 ve s枚yleni艧leri ayr谋 olan kelimeleri ay谋rt etmek i莽in okunu艧lar谋 uzun olan 眉nl眉lerin 眉zerine ko颅nur:听adem听(yokluk),听芒dem听(insan);听adet听(say谋),听芒det听(gelenek, al谋艧kanl谋k);听alem听(bayrak),听芒lem听(d眉nya, evren);听a艧谋k听(eklem kemi臒i),听芒艧谋k听(vurgun, tutkun);听hal听(sebze, meyve vb. sat谋lan yer),听h芒l听(durum, vaziyet);听hala听(baban谋n k谋z karde艧i),听h芒l芒听(hen眉z);听rahim听(esirgeme),听rah卯m听(koruyan, ac谋yan);听艧ura听(艧u yer),听艧没ra听(dan谋艧ma kurulu) vb.

UYARI:听Katil听(

2.听Arap莽a ve Fars莽adan dilimize giren birtak谋m kelimelerle 枚zel adlarda bulunan ince听g, k听眉苍蝉眉锄lerinden sonra gelen听a听ve听u听眉nl眉leri 眉zerine konur:听derg芒h, g芒vur, kararg芒h, tezg芒h, yadig芒r, Nig芒r; d眉kk芒n, hik芒ye, k芒fir, k芒臒谋t, Hakk芒ri, K芒z谋m; g眉lg没n, merzeng没艧; mahk没m, mezk没r, s眉k没n, s眉k没t听vb.听Ki艧i ve yer adlar谋nda ince听l听眉苍蝉眉锄眉nden sonra gelen听a听ve听u听眉nl眉leri de d眉zeltme i艧areti ile yaz谋l谋r:听Hal没k, L芒le, Nal芒n; Bal芒, El芒z谋臒, 陌sl芒hiye, L芒dik, L芒pseki, Sel芒nik听vb.

3.听Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle kar谋艧mas谋n谋 枚nlemek i莽in kullan谋l谋r:听(T眉rk) askeri听ve听asker卯 (okul), (陌slam) dini听ve听din卯 (bilgiler), (fizik) ilmi听ve听ilm卯 (tart谋艧malar), (Atat眉rk'眉n) resmi听ve听resm卯 (kurulu艧lar)听vb.

Nispet eki听alan kelimelere T眉rk莽e ekler getirildi臒inde d眉zeltme i艧areti oldu臒u gibi kal谋r:听mill卯le艧tirmek, mill卯lik, resm卯le艧tirmek, resm卯lik听vb.

Ek-fiilin Yaz谋l谋艧谋

听听听听听听 Ek-fiilin Yaz谋l谋艧谋

Ek-fiilin 莽ekimli bi莽imleri听(idi, imi艧, ise)听ayr谋 yaz谋labildi臒i gibi biti艧ik olarak da yaz谋labilir.

脺ns眉zle biten kelimelere biti艧ik olarak yaz谋ld谋臒谋nda听i听眉nl眉s眉 d眉艧er, ayr谋ca b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uyar:听yorgun-du (yorgun idi), g眉zel-mi艧 (g眉zel imi艧), gelir-se (gelir ise)听vb.

脺nl眉yle biten kelimelere biti艧ik olarak yaz谋ld谋臒谋nda araya y 眉苍蝉眉锄眉 girer ve ba艧谋ndaki听i听眉nl眉s眉 d眉艧er, ayr谋ca b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uyar:听sonuncu-y-du (sonuncu idi), yabanc谋-y-m谋艧 (yabanc谋 imi艧), ne-y-se (ne ise)听vb.

Ek-fiilin zarf-fiil eki alm谋艧 bi莽imi olan听iken听ayr谋 yaz谋labildi臒i gibi kelimelere eklenerek de yaz谋labilir.

Eklenerek yaz谋ld谋臒谋nda ba艧taki听i听d眉艧er. Eklendi臒i kelimenin 眉nl眉leri kal谋n olsa da听-ken听zarf-fiil ekinin 眉nl眉s眉 ince kal谋r:听ba艧layacak-ken (ba艧layacak iken), 莽al谋艧谋yor-ken (莽al谋艧谋yor iken), durgun-ken (durgun iken), okur-ken (okur iken), olgun-ken (olgun iken), uyur-ken (uyur iken), yazar-ken (yazar iken); geliyor-ken (geliyor iken), g眉lm眉艧-ken (g眉lm眉艧 iken), 枚臒retmen-ken (枚臒retmen iken)听vb.

iken, 眉nl眉yle biten kelimelere biti艧ik olarak yaz谋ld谋臒谋nda araya y 眉苍蝉眉锄眉 girer ve ba艧谋ndaki听i听眉nl眉s眉 d眉艧er:听evde-y-ken (evde iken), okulda-y-ken (okulda iken), okumakta-y-ken (okumakta iken), yolda-y-ken (yolda iken)听vb.

Fiil 脟ekimi ile 陌lgili Yaz谋l谋艧lar

听听听听 听Fiil 脟ekimi ile 陌lgili Yaz谋l谋艧lar

-a / -e, -acak / -ecek, -ay谋m / -eyim, -al谋m / -elim, -an / -en听vb. eklerden 枚nce gelen 眉nl眉 veya ekin geni艧 眉nl眉s眉 s枚yleyi艧e bak谋lmaks谋z谋n听a / e听ile yaz谋l谋r:听ba艧laya, gelmeye; ba艧layaca臒谋m, gelmeyeceksin; ba艧layay谋m, geleyim; ba艧layal谋m, gelmeyelim; ba艧layan, gelmeyen听vb.

听

Hece Yap谋s谋 ve Sat谋r Sonunda Kelimelerin B枚l眉nmesi

T眉rk莽ede kelime i莽inde iki 眉nl眉 aras谋ndaki 眉苍蝉眉锄, kendinden sonraki 眉nl眉yle hece kurar:听a-ra-ba, bi-莽i-mi-ne, in-sa-n谋n, ka-ra-ca听vb.

Kelime i莽inde yan yana gelen iki 眉苍蝉眉锄den ilki kendinden 枚nceki 眉nl眉yle, ikincisi kendinden sonraki 眉nl眉yle hece kurar:听al-d谋, bir-lik, sev-mek听vb.

Kelime i莽inde yan yana gelen 眉莽 眉苍蝉眉锄 harften ilk ikisi kendinden 枚nceki 眉nl眉yle, 眉莽眉nc眉s眉 kendinden sonraki 眉nl眉yle hece kurar:听alt-l谋k, T眉rk-莽e, kork-mak听vb.

Bat谋 k枚kenli kelimeler, T眉rk莽enin hece yap谋s谋na g枚re hecelere ayr谋l谋r:听band-rol, kont-rol, port-re, prog-ram, sant-ral, s眉rp-riz, tund-ra, volf-ram听vb.

T眉rk莽ede sat谋r sonunda kelimeler b枚l眉nebilir fakat heceler b枚l眉ne颅mez. Sat谋ra s谋臒mayan kelimeler b枚l眉n眉rken sat谋r sonuna听k谋sa 莽izgi听(-)听konur.

Buras谋n谋 ilk defa g枚r眉yormu艧 gibi duvarlara, perdelere, m枚blelere, e艧-

yalara bak谋yor, hayret ediyordu. B眉t眉n bu muhitte T眉rk hayat谋na, T眉rk ruhu-

na ait bir g枚lge, bir 莽izgi bile yoktu. Birden Bursa'daki 莽ocuklu臒unun ge莽ti-

臒i babaevini hat谋rlad谋; sofada rahat ve beyaz 枚rt眉l眉 divanlar vard谋.听(脰mer Seyfettin)

陌lk heceden sonraki heceler 眉苍蝉眉锄le ba艧lar. Biti艧ik yaz谋lan kelimelerde de bu kurala uyulur:听ba-艧枚臒-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-no臒-lu听vb.

Ay谋rmada sat谋r sonunda ve sat谋r ba艧谋nda tek harf b谋rak谋lmaz:

'''''''''''''''''''''''''''''''''''..听u-

莽urtma听de臒il,

''''''''''''''''''''''''''''''''''耻莽耻谤迟-

ma;

...................................................................尘眉诲补蹿补-

a听de臒il,

...................................................................听m眉da-

faa;

Kesme i艧areti sat谋r sonuna geldi臒inde yaln谋z kesme i艧areti kul颅lan谋l谋r; ayr谋ca 莽izgi kullan谋lmaz.

................................................................. Edirne'

nin...

..................................................................听Ankara'

dan.......

..................................................................听1996'

da...

听

陌kilemelerin Yaz谋l谋艧谋

陌kilemeler ayr谋 yaz谋l谋r:听ad谋m ad谋m, a臒谋r a臒谋r, ak谋n ak谋n, allak bullak, aval aval听(bakmak),听莽e艧it 莽e艧it, derin derin, gide gide, g眉zel g眉zel, kar谋艧 kar谋艧, k枚s k枚s听(dinlemek),听kucak kucak, 艧谋p谋r 艧谋p谋r, tak tak听(vurmak),听tak谋m tak谋m, t谋颅k谋r t谋k谋r, yava艧 yava艧, k谋rk elli听(y谋l),听眉莽 be艧听(ki艧i),听y眉z y眉z elli听(y谋ll谋k) vb.

听听听听听 bata 莽谋ka, 莽oluk 莽ocuk, d眉艧e kalka, eci艧 b眉c眉艧, e臒ri b眉臒r眉, enine bo颅yuna, eski p眉sk眉, ev bark, konu kom艧u, p谋l谋 p谋rt谋, salk谋m sa莽ak, sere serpe, soy sop, s眉kl眉m p眉kl眉m, yana yak谋la, yar谋m yamalak听vb.

m听ile yap谋lm谋艧 ikilemeler de ayr谋 yaz谋l谋r:听at mat, 莽ocuk mocuk, dolap molap, kap谋 map谋, kitap mitap听vb.

陌sim durum ekleri ve iyelik ekiyle yap谋lan ikilemeler de ayr谋 yaz谋l谋r:听ba艧 ba艧a, diz dize, el ele, g枚z g枚ze, i莽 i莽e, omuz omuza, yan yana; ba艧tan ba艧a, daldan dala, elden ele, g眉nden g眉ne, i莽ten i莽e, y谋ldan y谋la; ba艧a ba艧, bire bir听(枚l莽眉),听di艧e di艧, g枚ze g枚z, teke tek; ard谋 ard谋na, bo艧u bo艧una, g眉n眉 g眉n眉ne, pe艧i pe艧ine, ucu ucuna听vb.

听

陌le'nin Yaz谋l谋艧谋

ile,听ayr谋 olarak yaz谋labildi臒i gibi kelimelere eklenerek de yaz谋labilir.

ile, 眉苍蝉眉锄le biten kelimelere听biti艧ik olarak yaz谋ld谋臒谋nda听i 眉nl眉s眉 d眉艧er ve b眉y眉k 眉nl眉 uyumuna uyar:听bulut-la (bulut ile), 莽i莽ek-le (莽i莽ek ile), ku艧-la (ku艧 ile)听vb.

ile, 眉nl眉yle biten kelimelere biti艧ik olarak yaz谋ld谋臒谋nda araya y 眉苍蝉眉锄眉 girer ve ba艧谋ndaki听i听眉nl眉s眉 d眉艧er:听arkada艧谋-y-la (arkada艧谋 ile), 莽别惫re-y-le (莽别惫re ile), s眉r眉-y-le (s眉r眉 ile), yap谋-y-la (yap谋 ile)听vb.

听

碍谋蝉补濒迟尘补濒补谤

K谋saltma; bir kelimenin, terimin veya 枚zel ad谋n, i莽erdi臒i harflerden biri veya birka莽谋 ile daha k谋sa olarak ifade edilmesi ve simgele艧tirilmesidir. 碍谋蝉补濒迟尘补濒补谤la ilgili kurallar 艧unlard谋r:

1.听Kurulu艧, 眉lke, kitap, dergi ve y枚n adlar谋n谋n k谋saltmalar谋 her kelimenin ilk harfinin b眉y眉k olarak yaz谋lmas谋yla yap谋l谋r:听TBMM听(T眉rkiye B眉y眉k Millet Meclisi),听TDK听(T眉rk Dil Kurumu),听ABD听(Amerika Birle艧ik Devletleri);听KB听(Kutadgu Bilig);听TD听(T眉rk Dili),听TK听(T眉rk K眉lt眉r眉),听TDED听(T眉rk Dili ve Edebiyat谋 Dergisi);听B听(bat谋),听D听(do臒u),听G听(g眉ney),听K听(kuzey);听GB听(g眉neybat谋),听GD听(g眉neydo臒u),听KB听(kuzeybat谋),听KD听(kuzeydo臒u) vb.

Ancak bazen kelimelerin, 枚zellikle son kelimenin birka莽 harfinin k谋saltmaya al谋nd谋臒谋 da g枚r眉l眉r. Bazen de aradaki kelimelerden hi莽 harf al谋nmad谋臒谋 olur. Bu t眉r k谋saltmalarda, k谋saltman谋n ak谋lda kalabilmesi i莽in yeni bir kelime olu艧turma amac谋 g眉d眉l眉r:听叠翱罢础舰听(Boru Hatlar谋 ile Petrol Ta艧谋ma Anonim 艦irketi),听陌尝贰厂础惭听(陌lim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birli臒i),听罢脰惭贰搁听(T眉rk莽e 脰臒retim Merkezi) vb.

Gelenekle艧mi艧 olan听T.C.听(T眉rkiye Cumhuriyeti) ve听T.听(T眉rk莽e) k谋saltmalar谋n谋n d谋艧谋nda b眉y眉k harflerle yap谋lan k谋saltmalarda nokta kullan谋lmaz.

2.听脰l莽眉 birimlerinin uluslararas谋 k谋saltmalar谋 kullan谋l谋r:听m听(metre),听mm听(milimetre),听cm听(santimetre),听km听(kilometre),听g听(gram),听kg听(kilogram),听l听(litre),听hl听(hektolitre),听mg听(miligram),听m虏听(metrekare),听cm虏听(santimetrekare) vb.

3.听Kurulu艧, kitap, dergi ve y枚n adlar谋yla 枚l莽眉lerin d谋艧谋nda kalan kelime veya kelime gruplar谋n谋n k谋salt谋lmas谋nda, ilk harfle birlikte kelimeyi olu艧turan temel harfler dikkate al谋n谋r. K谋salt谋lan kelime veya kelime grubu; 枚zel ad, 眉nvan veya r眉tbe ise ilk harf b眉y眉k; cins isim ise ilk harf k眉莽眉k olur:听Alm.听(Almanca),听陌ng.听(陌ngilizce),听Kocatepe Mah.听(Kocatepe Mahallesi),听G眉niz Sok.听(G眉niz Soka臒谋),听Prof.听(Profes枚r),听Dr.听(Doktor),听Av. (Avukat),听Alb. (Albay),听Gen. (General);听sf.听(s谋fat),听haz. (haz谋rlayan),听莽别惫. (莽别惫iren),听ed. (edebiyat),听fiz. (fizik),听kim. (kimya) vb.

* * *

K眉莽眉k harflerle yap谋lan k谋saltmalara getirilen eklerde kelimenin okunu艧u esas al谋n谋r:听cm'yi, kg'dan,听mm'den, kr.un. B眉y眉k harflerle yap谋lan k谋saltmalara getirilen eklerde ise k谋salt颅man谋n son harfinin okunu艧u esas al谋n谋r:听BDT'ye, TDK'den, THY'de, TRT'den, TL'nin听vb. Ancak k谋saltmas谋 b眉y眉k harflerle yap谋ld谋臒谋 h芒lde bir kelime gibi okunan k谋saltmalara getirilen eklerde k谋saltman谋n okunu艧u esas al谋n谋r:听ASELSAN'da, 叠翱罢础舰'谋n, NATO'dan, UNESCO'ya听vb.

UYARI:听Numara s枚z眉n眉n k谋saltmas谋 da kelime gibi okundu臒undan getirilecek olan ek okunu艧a g枚re getirilecektir:听No.lu, No.suz

Sonunda nokta bulunan k谋saltmalarla 眉s i艧aretli k谋saltmalara gelen ekler kesmeyle ayr谋lmaz. Bu t眉r k谋saltmalarda ek noktadan ve 眉s i艧aretinden sonra, kelimenin veya 眉s i艧aretinin okunu艧una uygun olarak yaz谋l谋r:听vb.leri, Alm.dan, 陌ng.yi; cm鲁e听(santimetrek眉pe),听m虏ye听(metrekareye),听6⁴ten听(alt谋 眉ss眉 d枚rtten) vb.

Sert 眉苍蝉眉锄le biten k谋saltmalar, ek ald谋klar谋 zaman oku颅nu艧ta sert ses yumu艧at谋lmaz:听础骋陌碍'颈苍听(AG陌臑'in de臒il),听CMUK'un听(CMU臑'un de臒il),听RT脺K''e听(RT脺臑'e de臒il),听罢脺叠陌罢础碍'谋苍听(T脺B陌TA臑'谋n de臒il) vb.

Ancak听birlik听kelimesiyle yap谋lan k谋saltmalarda s枚yleyi艧te听k'nin yu颅mu艧at谋lmas谋 normaldir:听脟UKOB陌RL陌K'e听(s枚yleni艧i 脟UKOB陌RL陌臑E),听F陌SKOB陌RL陌K'in听(s枚yleni艧i F陌SKOB陌RL陌臑陌N) vb.

听

Kesme 陌艧areti ( ' )

Kesme 陌艧areti ( ' )

1. 脰zel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme i艧aretiyle ayr谋l谋r:听Kurtulu艧 Sava艧谋'n谋,听Atat眉rk'眉m, T眉rkiye'mizin, Fatih Sultan Mehmet'e, Muhibbi'nin, G眉l Baba'ya, Sultan Ana'n谋n, Mehmet Emin Yurdakul'dan, K芒z谋m Karabekir'i, Yunus Emre'yi, Ziya G枚kalp'tan, Refik Halit Karay'm谋艧, Ahmet Cevat Emre'dir, Nam谋k Kemal'se, 艦inasi'yle, Alman's谋n谋z, K谋rg谋z'谋m, Karake莽ili'nin, Osmanl谋 Devleti'ndeki, Cebrail'den, 脟anakkale Bo臒az谋'n谋n, Samanyolu'nda, Sait Halim Pa艧a Yal谋s谋'ndan, Resm卯 Gazete'de, Mill卯 E臒itim Temel Kanunu'na, Telif Hakk谋 Yay谋n ve Sat谋艧 Y枚netmeli臒i'ni, Eski 脟a臒'谋n, Y眉kselme D枚nemi'nin, Cumhuriyet D枚nemi T眉rk Edebiyat谋'na听vb.

'Onun i莽in Bat谋'da bunlara birer fonksiyon buluyorlar.'听(Burhan Felek)

1919 senesi May谋s'谋n谋n 19'uncu g眉n眉 Samsun'a 莽谋kt谋m. (础迟补迟眉谤办)

Yer bildiren 枚zel isimlerde k谋saltmal谋 s枚yleyi艧 s枚z konusu oldu臒u zaman ekten 枚nce kesme i艧areti kullan谋l谋r: Hisar'dan, Bo臒az'dan vb.

Belli bir kanun, t眉z眉k, y枚netmelik kastedildi臒inde b眉y眉k harfle yaz谋lan kanun, t眉z眉k, y枚netmelik s枚zlerinin ek almas谋 durumunda kesme i艧areti kullan谋l谋r: Bu Kanun'un 17. maddesinin c bendi' Yukar谋da ad谋 ge莽en Y枚netmelik'in 2'nci maddesine g枚re' vb.

脰zel adlar i莽in yay 补测谤补莽 i莽inde bir a莽谋klama yap谋ld谋臒谋nda kesme i艧areti yay 补测谤补莽tan 枚nce kullan谋l谋r: Yunus Emre'nin (1240'-1320), Yakup Kadri'nin听 (Karaosmano臒lu) vb.

Ek getirildi臒inde Avrupa Birli臒i kesme i艧areti ile kullan谋l谋r: Avrupa Birli臒i'ne 眉ye 眉lkeler'

UYARI:听Sonunda 3. teklik ki艧i iyelik eki olan 枚zel ada, bu ek d谋艧谋nda ba艧ka bir iyelik eki getirildi臒inde kesme i艧areti konmaz: Bo臒az K枚pr眉m眉z眉n g眉zelli臒i, Amik Ovam谋z谋n bitki 枚rt眉s眉, Ku艧adam谋zdaki liman vb.

UYARI:听Kurum, kurulu艧, kurul, birle艧im, oturum ve i艧 yeri adlar谋na gelen ekler kesmeyle ayr谋lmaz:听T眉rkiye B眉y眉k Millet Meclisine, T眉rk Dil Kurumundan, T眉rkiye Petrolleri Anonim Ortakl谋臒谋na, T眉rk Dili ve Edebiyat谋 B枚l眉m眉 Ba艧kanl谋臒谋n谋n; Bakanlar Kurulunun, Dan谋艧ma Kurulundan, Y眉r眉tme Kuruluna; T眉rkiye B眉y眉k Millet Meclisinin 112'nci Birle艧iminin 2'nci Oturumunda; Mavi K枚艧e Bakkaliyesinden听vb.

UYARI:听Ba艧bakanl谋k, Rekt枚rl眉k听vb. s枚zler, 眉nl眉yle ba艧layan bir ek geldi臒inde听Ba艧bakanl谋臒a, Rekt枚rl眉臒e听vb. bi莽imlerde yaz谋l谋r.

UYARI:听脰zel adlara getirilen yap谋m ekleri, 莽okluk eki ve bunlardan sonra gelen di臒er ekler kesmeyle ayr谋lmaz:听T眉rkl眉k, T眉rkle艧mek, T眉rk莽眉, T眉rk莽眉l眉k, T眉rk莽e, M眉sl眉manl谋k, Hristiyanl谋k, Avrupal谋, Avrupal谋la艧mak, Ayd谋nl谋, Konyal谋, Bursal谋, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, T眉rklerin, T眉rkl眉臒眉n, T眉rkle艧mekte, T眉rk莽enin, M眉sl眉manl谋kta, Hollandal谋dan, Hristiyanl谋ktan, Atat眉rk莽眉l眉臒眉n听vb.

UYARI:听Sonunda听p, 莽, t, k听眉苍蝉眉锄lerinden biri bulunan听Ahmet, 脟elik, Halit, 艦ahap; Bosna-Hersek; Kerk眉k, Sinop, Tokat, Zonguldak听gibi 枚zel adlara 眉nl眉yle ba艧layan ek getirildi臒inde kesme i艧aretine ra臒men听Ahmedi, Halidi, 艦ahab谋; Bosna-Herse臒i; Kerk眉臒眉, Sinobu, Tokad谋, Zongulda臒谋听bi莽iminde son ses yumu艧at谋larak s枚ylenir.

UYARI:听脰zel adlar yerine kullan谋lan听'o'听zamiri c眉mle i莽inde b眉y眉k harfle yaz谋lmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme i艧aretiyle ayr谋l颅maz.

2. Ki艧i adlar谋ndan sonra gelen sayg谋 ve 眉nvan s枚zlerine getirilen ekleri ay谋rmak i莽in konur:听Nihat Bey'e, Ay艧e Han谋m'dan, Mahmut Efendi'ye, Enver Pa艧a'ya; T眉rk Dil Kurumu Ba艧kan谋'na听vb.
3. 碍谋蝉补濒迟尘补濒补谤a getirilen ekleri ay谋rmak i莽in konur:听TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye听vb.
4. Say谋lara getirilen ekleri ay谋rmak i莽in konur:听1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65'lik, 9,65'lik, 657'yle听vb.
5. Belirli bir tarih bildiren ay ve g眉n adlar谋na gelen ekleri ay谋rmak i莽in konur:听Ba艧vurular 17 Aral谋k'a kadar s眉recektir. Yabanc谋 S枚zlere Kar艧谋l谋klar K谋lavuzu'nun veri taban谋n谋n genel a臒da hizmete sunuldu臒u g眉n olan 12 Temmuz 2010 Pazartesi'nin TDK i莽in 枚nemi b眉y眉kt眉r.
6. Seslerin 枚l莽眉 ve s枚yleyi艧 gere臒i d眉艧t眉臒眉n眉 g枚stermek i莽in kullan谋l谋r:

Bir ok att谋m karl谋 da臒谋n ard谋na

D眉艧t眉 m'ola sevdi臒imin yurduna

陌l yanmazken ben yanar谋m derdine

Engel aram谋z谋 a莽t谋 n'eyleyim听(碍补谤补肠补辞臒濒补苍)

'艦ems'in g枚zlerine bir 艧眉phe 莽枚reklendi: 'Dostum ne'n var' Her 艧ey yolunda m谋''听 (Elif 艦afak)

G眉zelli臒in on par'etmez

Bu bendeki a艧k olmasa听(脗艧谋k Veysel)

7. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ay谋rmak i莽in konur:听a'dan z'ye kadar,听T眉rk莽ede -l谋k'la yap谋lm谋艧 s枚zler.

听

K眉莽眉k 脺nl眉 Uyumu

Bir kelimede d眉z 眉nl眉den sonra d眉z听(a, e, 谋, i), yuvarlak 眉nl眉den sonra yuvarlak dar听(u, 眉)听veya d眉z geni艧听(a, e)听眉nl眉ler bulunur:听anla艧mal谋, bilek, 莽ilek, 谋s谋rmak, 谋l谋kla艧mak, kay谋k莽谋, seslenmek, ye艧il; boyunduruk, b枚rek莽i, 莽ocuk, g眉re艧mek, ocak莽谋, odun, 枚zlemek, s眉rmek, vurmak, yoklamak, yorgunluk, yumurta, y眉reksiz听vb.

K眉莽眉k 眉nl眉 uyumuna ayk谋r谋 T眉rk莽e kelimeler de vard谋r:听avu莽, avurt, 莽amur, kabuk, kavuk, kavun, kavurmak, kavu艧mak, savurmak, ya臒mur听vb.

K眉莽眉k 眉nl眉 uyumu, al谋nt谋 kelimelerde aranmaz:听akt枚r, alkol, bandrol, daktilo, kabul, doktor, muz谋r, m眉him, m眉min, m眉zik, profes枚r, radyo, vakur听vb.

K眉莽眉k 眉nl眉 uyumuna ayk谋r谋 baz谋 kelimelere getirilen ekler, kelimenin son 眉nl眉s眉ne uyar:听kavun-u, konsolos-luk, muz谋r-l谋k, m眉zik-莽i, ya臒mur-luk听vb.

听听听听听听 Baz谋 al谋nt谋 kelimelerde ekler bu uyuma girmez:听alkol-l眉, kabul-眉, bandrol-l眉, saat-lik听vb.

-ki听aitlik eki yaln谋zca birka莽 枚rnekte k眉莽眉k 眉nl眉 uyumuna uyar:听bug眉nk眉, d眉nk眉, 枚b眉rk眉听vb.

听听听听听听B眉y眉k ve k眉莽眉k 眉nl眉 uyumuyla ilgili yukar谋daki kurallar a艧a臒谋daki 莽izelgede de g枚sterilmi艧 ve 枚rneklendirilmi艧tir:

听

a ' a, 谋听(takar, al谋r)	o ' u, a听(omuz, oya)
e ' e, i听(ge莽er, gelir)	枚 ' 眉, e听(枚l莽眉, 枚rdek)
谋 ' 谋, a听(k谋l谋莽, k谋sa)	u ' u, a听(uzun, ufak)
i ' i, e听(ilik, ince)	眉 ' 眉, e听(眉t眉, 眉rkek)

听

Mastarlara Gelen Eklerin Yaz谋l谋艧谋

听听听听听听 Mastarlara Gelen Eklerin Yaz谋l谋艧谋

-ma / -me听ile biten mastarlardan sonra听-a / -e, -谋 / -i听eklerinden biri geldi臒inde araya听y听koruyucu 眉苍蝉眉锄眉 girer:听莽al谋艧ma-y-a, dar谋lma-y-谋, kalaylama-y-a, okuma-y-a; g枚rme-y-i, g眉lme-y-i, sevme-y-e, silme-y-i听vb.

听

Peki艧tirmeli S枚zlerin Yaz谋l谋艧谋

听听听听听听听Peki艧tirmeli S枚zlerin Yaz谋l谋艧谋

S谋fat veya zarf g枚revindeki peki艧tirmeli s枚zler biti艧ik yaz谋l谋r:听apa莽谋k, apak, b眉sb眉t眉n, 莽epe莽别惫re, 莽谋r谋l莽谋plak, d眉md眉z, d眉ped眉z, g枚mg枚k, g眉peg眉nd眉z, kapkara, kupkuru, masmavi, mosmor, parampar莽a, sapasa臒lam, sapsar谋, s谋r谋l颅s谋klam, s谋rs谋klam, sipsivri, yemye艧il听vb.

听

Say谋lar谋n Yaz谋l谋艧谋

1.听Say谋lar harflerle de yaz谋labilir:听bin y谋ldan beri, on d枚rt g眉n, haf颅tan谋n be艧inci g眉n眉, 眉莽 ayda bir, y眉z soru, iki hafta sonra, 眉莽眉nc眉 s谋n谋f听vb.

Buna kar艧谋l谋k saat, para tutar谋, 枚l莽眉, istatistik verilere ili艧kin say谋larda rakam kullan谋l谋r:听17.30'da, 11.00'de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kuma艧, 1.250.000 ki艧i听vb.

Saatler ve dakikalar metin i莽inde yaz谋yla da yaz谋labilir:听saat dokuzu be艧 ge莽e, saat yediye 莽eyrek kala, saat sekizi on dakika 眉莽 saniye ge莽e, mesela saat onda听vb.

D枚rt veya daha 莽ok basamakl谋 say谋lar谋n kolay okunabilmesi amac谋yla i莽inde ge莽en听bin, milyon,听milyar听ve听trilyon听s枚zleri harfle yaz谋labilir:听1 milyar 500 milyon ki艧i, 3 bin 255 kalem, 8 trilyon 412 milyar听vb.

2.听Birden fazla kelimeden olu艧an say谋lar ayr谋 yaz谋l谋r:听iki y眉z, 眉莽 y眉z altm谋艧 be艧, bin iki y眉z elli bir听vb.

3.听Para ile ilgili i艧lemlerle听senet, 莽ek vb. ticari belgelerde ge莽en say谋lar biti艧ik yaz谋l谋r:听650,35 (alt谋y眉zelliTL,otuzbe艧kr.)

4.听Y眉zde ve binde i艧aretleri yaz谋l谋rken say谋larla i艧aret aras谋nda bo艧luk b谋rak谋lmaz:听%25, '50听vb.

5.听Adlar谋 say谋lardan olu艧an iskambil oyunlar谋 biti艧ik yaz谋l谋r:听altm谋艧alt谋, ellibir, yirmibir听vb.

6.听Romen rakamlar谋 tarih卯 olaylarda, y眉zy谋llarda, h眉k眉mdar adlar谋nda, tarihlerde aylar谋n yaz谋l谋艧谋nda, kitap ve dergi ciltlerinde, kitaplar谋n as谋l b枚l眉mlerinden 枚nceki sayfalar谋n nu颅maraland谋r谋lmas谋nda, maddelerin s谋raland谋r谋lmas谋nda kullan谋l谋r:听II. D眉nya Sava艧谋; XX. y眉zy谋l; III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward; 1.XI.1928; I. Cilt; I)' II) '听vb.

7.听D枚rt veya daha 莽ok basamakl谋 say谋lar sondan say谋lmak 眉zere 眉莽l眉 gruplara ayr谋larak yaz谋l谋r ve aralar谋na nokta konur:听4.567, 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500听vb.

8.听Say谋larda kesirler 惫颈谤驳眉濒le ayr谋l谋r:听15,2听(15 tam, onda 2);听5,26听(5 tam, 测眉锄诲别 26) vb.

9.听S谋ra say谋lar谋 yaz谋yla ve rakamla g枚sterilebilir. Rakamla g枚steril颅mesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme i艧areti konularak derece g枚steren ek yaz谋l谋r:听15., 56., XX.; 15'inci, 56'nc谋, XX'nci听vb.

UYARI:听S谋ra say谋lar谋 ekle g枚sterildiklerinde rakamdan sonra sa颅dece kesme i艧areti ve ek yaz谋l谋r, ayr谋ca nokta konmaz:听8.'inci听de臒il听8'inci, 2.'nci听de臒il听2'nci听vb.

10.听脺le艧tirme say谋lar谋 rakamla de臒il yaz谋yla belirtilir:听2'艧er听de臒il听iki艧er, 9'ar听de臒il听dokuzar, 100'er听de臒il听y眉zer听vb.

11.听Baya臒谋 kesirlere getirilecek ekler alttaki say谋 esas al谋narak yaz谋l谋r:听4/8'i (d枚rt b枚l眉 sekizi), 1/2'si (bir b枚l眉 ikisi)听vb.

12.听Bir zorunluluk olmad谋k莽a c眉mle rakamla ba艧lamaz.

听

Simgeler

1.听Elementlerin simgeleri, uluslararas谋 bi莽imleriyle kullan谋l谋r:听C听(karbon),听Ca听(kalsiyum),听Fe听(demir) vb.

2.听Ekler elementlerin simgelerine de臒il adlar谋na getirilir:听Au'ya听de臒il听alt谋na, Fe'ye听de臒il听demire听vb.

听

Soru Eki m谋, mi, mu, m眉'n眉n Yaz谋l谋艧谋

Soru Eki听m谋 / mi / mu / m眉'n眉n听Yaz谋l谋艧谋

Bu ek gelenekle艧mi艧 olarak ayr谋 yaz谋l谋r ve kendisinden 枚nceki kelimenin son 眉nl眉s眉ne ba臒l谋 olarak 眉nl眉 uyumla颅r谋na uyar:听Kald谋 m谋' Sen de mi geldin' Olur mu' 陌nsanl谋k 枚ld眉 m眉'

Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke biti艧ik olarak yaz谋l谋r:听Verecek misin' Okuyor muyuz' 脟ocuk muyum' Gelecek miydi' G眉ler misin, a臒lar m谋s谋n'

Bu ek sorudan ba艧ka g枚revlerde kullan谋ld谋臒谋nda da ayr谋 yaz谋l谋r:听G眉zel mi g眉zel! Ya臒mur ya臒d谋 m谋 d谋艧ar谋 莽谋kamay谋z.

UYARI:听Birle艧ik fiillerde听mi听soru eki iki kelimenin aras谋na da gelebilir:听Vaz m谋 ge莽tin'

听

Uzun 脺nl眉

K枚keni T眉rk莽e olan kelimelerde bug眉n uzun 眉nl眉 yoktur. Uzun 眉nl眉, Arap莽a ve Fars莽adan T眉rk莽eye giren kelimelerde g枚r眉l眉r:听adalet (ada:let), beraber (bera:ber), ifade (ifa:de), kaide (ka:ide), numune (numu:ne), sade (sa:de), 艧air (艧a:ir)听vb.听Ancak bu uzun 眉nl眉ler yaz谋da herhangi bir i艧aretle g枚sterilmez.

听

脺nl眉 Daralmas谋

T眉rk莽ede听a, e听眉nl眉leri ile biten fiillerin 艧imdiki zaman 莽ekiminde, s枚yleyi艧te de yaz谋mda da听a听眉nl眉s眉听谋, u; e听眉nl眉s眉听i, 眉听olur:听ba艧l谋yor (

Birden 莽ok heceli ve听a, e听眉nl眉leri ile biten fiiller, 眉nl眉yle ba艧layan ek ald谋klar谋nda bu fiillerdeki听a, e听眉nl眉lerinde s枚yleyi艧te yayg谋n bir daralma听(谋听ve听i'ye d枚nme) e臒ilimi g枚r眉l眉r. Ancak s枚yleyi艧teki听谋, i听眉nl眉leri yaz谋ya ge莽irilmez:听ba艧layan, ya艧ayacak, atlayarak, saklayal谋, atmayal谋m; gelmeyen, izlemeyecek, gitmeyerek, gizleyeli, besleyelim听vb.

Buna kar艧谋l谋k tek heceli olan听demek听ve听yemek听fiillerinde, s枚yleyi艧teki听i听眉nl眉s眉 yaz谋ya da ge莽irilir:听diyen, diyerek, diyecek, diyelim, diye; yiyen, yi颅yerek, yiyecek, yiyelim, yiye, yiyince, yiyip听vb. Ancak听deyince, deyip听s枚zlerindeki听e听yaz谋颅l谋艧ta korunur.

听

脺nl眉 D眉艧mesi

1. 陌ki heceli baz谋 kelimeler 眉nl眉yle ba艧layan bir ek ald谋klar谋nda ikinci hecelerindeki dar 眉nl眉ler d眉艧er:听a臒谋z / a臒z谋, al谋n / aln谋, ba臒谋r / ba臒r谋m, beniz / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boynu, b枚臒眉r / b枚臒r眉m, burun / burnu, geniz / genzi, g枚臒眉s / g枚臒s眉n, g枚n眉l / g枚nl眉n眉z, kar谋n / karn谋, o臒ul / o臒lu; 莽别惫ir- / 莽别惫ril-, devir- / devril-听vb.

2.听脺nl眉yle ba艧layan ek ald谋klar谋nda vurgusuz orta hecesindeki dar 眉nl眉s眉 d眉艧en kelimelerle olu艧turulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar 眉nl眉s眉 d眉艧mez:听a臒谋z a臒谋za, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza,听devirden devire, nesilden nesile, o臒uldan o臒ula, 艧ehirden 艧ehire听vb.

3.听陌莽eri, d谋艧ar谋, ileri, 艧ura, bura, ora, yukar谋, a艧a臒谋听gibi s枚zler ek ald谋klar谋nda sonlar谋nda bulunan 眉nl眉ler d眉艧mez:听i莽erde听de臒il听i莽eride, d谋艧ardan听de臒il听d谋艧ar谋dan, ilerde听de臒il听ileride, 艧urda听de臒il听艧urada, burda听de臒il听burada, orda听de臒il听orada, yukarda听de臒il听yukar谋da, a艧a臒da听de臒il听a艧a臒谋da听vb.听

听

脺ns眉z T眉remesi

Arap莽adan dilimize giren ve 枚zg眉n bi莽imlerinde sonunda ikiz 眉苍蝉眉锄 bulunan kelimeler T眉rk莽ede tek 眉苍蝉眉锄le kullan谋l谋r. Bu kelimeler 眉nl眉yle ba艧layan ek veya yard谋mc谋 fiille kullan谋ld谋klar谋nda sondaki 眉苍蝉眉锄 ikizle艧ir:听hak (hakk谋), his (hissi), ret (reddi), 艧er (艧erri), t谋p (t谋bb谋), zam (zamm谋), zan (zann谋); af (affetmek), his (hissetmek)听vb.

听

脺ns眉z Uyumu

Dilimizde sert 眉苍蝉眉锄le biten kelimeler sert 眉苍蝉眉锄le ba艧layan ekler al谋r:听a莽-t谋, a艧-莽谋, bak-t谋m, bas-k谋, 莽i莽ek-ten, d眉艧-k眉n, ge莽-tim, ipek-莽i, se莽-kin, se莽-ti, s眉t-莽眉听vb. Yumu艧ak 眉苍蝉眉锄le biten kelimeler ise yumu艧ak 眉苍蝉眉锄le ba艧layan ekler al谋r:听al-d谋, an-d谋, bil-gi, del-gi, g枚z-c眉, ver-di, yol-da听vb.

听

脺ns眉zlerin Nitelikleri

Ses yolunda bir engele 莽arparak 莽谋kan seslere听眉苍蝉眉锄听denir.

Dilimizde yirmi bir 眉苍蝉眉锄 vard谋r:听b, c, 莽, d, f, g, 臒, h, j, k, l, m, n, p, r, s, 艧, t, v, y, z

脺ns眉zler ses tellerinin titre艧ime u臒ray谋p u臒ramamas谋na g枚re iki gruba ayr谋l谋r:

1.听Ses tellerinin titre艧mesiyle olu艧an 眉苍蝉眉锄lere听yumu艧ak (枚t眉ml眉, tonlu) 眉n颅s眉zler听ad谋 verilir:听b, c, d, g, 臒, j, l, m, n, r, v, y, z

2.听Ses telleri titre艧meden olu艧an 眉苍蝉眉锄lere听sert (枚t眉ms眉z, tonsuz) 眉苍蝉眉锄ler听denir:听莽, f, h, k, p, s, 艧, t

K枚keni T眉rk莽e olan kelimelerin so颅nunda听b, c, d, g听眉苍蝉眉锄leri bulunmaz. Ancak anlam fark谋n谋 belirtmek 眉zere听ad, od, sac听gibi birka莽 kelimenin yaz谋l谋艧谋nda bu kurala uyulmaz:听ad听(isim),听at听(binek hayvan谋);听od听(ate艧),听ot听(bitki);听sac听(yass谋 demir),听sa莽听(k谋l).

Dilimizdeki听hac, 艧ad, y芒d听gibi birka莽 枚rnek d谋艧谋nda, al谋nt谋 ke颅limelerin 枚zg眉n bi莽imlerinin sonlar谋nda bulunan yumu艧ak 眉苍蝉眉锄ler sertle艧ir:听kitap (

UYARI:听Baz谋 al谋nt谋 kelimelerde yumu艧ama olmaz:听ahlak / ahlak谋n, cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrak谋, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka, sepet / sepeti, tank / tank谋听vb.

脟ok heceli kelimeler 眉nl眉yle ba艧layan bir ek ald谋klar谋nda sonlar谋nda bulunan听p, 莽, t, k听眉苍蝉眉锄leri yumu艧ayarak听b, c, d, 臒'ye d枚n眉颅艧眉r:听kelep / kelebi; a臒a莽 / a臒ac谋, kazan莽 / kazanc谋; ge莽it / ge莽idi, kanat / kanad谋; ba艧ak / ba艧a臒谋, b谋莽ak / b谋莽a臒谋听vb. Ancak birden fazla heceli oldu臒u h芒lde sonlar谋ndaki 眉苍蝉眉锄leri yumu艧amayan kelimeler de vard谋r:听an谋t / an谋t谋, bulut / bulutu, kan谋t / kan谋t谋, 枚l莽眉t / 枚l莽眉t眉听vb.

Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan听p, 莽, t, k听眉苍蝉眉锄leri ise iki 眉nl眉 aras谋nda korunur:听ak / ak谋, at / at谋, b眉k / b眉k眉, ek / eki, et / eti, g枚莽 / g枚莽眉, ip / ipi, ka莽 / ka莽谋nc谋, k枚k / k枚k眉, ok / oku, ot / otu, sa莽 / sa莽谋, sap / sap谋, su莽 / su莽u, s眉t / s眉t眉听vb.听Buna kar艧谋l谋k tek heceli oldu臒u h芒lde sonlar谋ndaki 眉苍蝉眉锄leri yumu艧ayan kelimeler de vard谋r:听but / budu, dip / dibi, g枚k / g枚臒眉, kap / kab谋, kurt / kurdu, u莽 / ucu, yurt / yurdu听vb.

听

Yabanc谋 脰zel Adlar谋n Yaz谋l谋艧谋

听听听听听听 Latin Harflerini Kullanan Dillerdeki 脰zel Adlar

1.听Latin harflerini kullanan dillerdeki 枚zel adlar 枚zg眉n bi莽imleriyle yaz谋l谋r:听Beethoven, Byron, Cervantes, Chopin, Eminescu, Grimm, Horatius, Moli猫re, Puccini, Rousseau, Shakespeare; Bologna, Buenos Aires, Iorga, Ile-de-France, Karlovy Vary, Latium, Loire, Mann, New York, Nice, Rio de Janeiro, Vaasa, Wuppertal听vb.听Ancak Bat谋 dillerinde kullan谋lan adlar谋n okunu艧lar谋 补测谤补莽 i莽inde g枚sterilebilir:听Shakespeare (艦ekspir)听vb.

2.听Eskiden dili颅mize yerle艧mi艧 baz谋 Bat谋 k枚kenli ki艧i ve yer adlar谋 T眉rk莽e s枚yleni艧lerine g枚re yaz谋l谋r:听Napolyon, 艦arlken, 艦arl (Demirba艧 艦arl); Atina, Br眉ksel, Cenevre, Londra, Marsilya, M眉nih, Paris, Roma, Sel芒nik, Venedik, Viyana, Z眉rih; Hollanda, Letonya, L眉ksemburg听vb.

3.听Yabanc谋 枚zel adlardan t眉retilmi艧 ak谋m adlar谋 T眉rk莽e s枚yleni艧lerine g枚re yaz谋l谋r:听Dekart莽谋l谋k, Epik眉rc眉l眉k, Kalvenci, Kalvencilik, Kalvenizm, Kartezyenizm, L眉terci, L眉tercilik, Marks莽谋l谋k, Marksist, Marksizm听vb.

4.听Ait oldu臒u dilde ayr谋 yaz谋lan yer adlar谋 T眉rk莽ede de ayr谋 yaz谋l谋r:听Buenos Aires, Frankfurt am Main, Freiburg im Breisgau, Hyde Park, Mont Blanc, New Orleans, New York, Rio de Janeiro, San Marino, Wiener Neustadt, Titov Veles听vb.

听听听听听听 Arap莽a ve Fars莽a 脰zel Adlar

K枚keni Arap莽a ve Fars莽a olan ki艧i ve yer adlar谋 T眉rk莽enin ses ve yap谋 枚zelliklerine g枚re yaz谋l谋r:听Ahmet, Bedrettin, Fuat, Mehmet, Necmettin, Nizamettin, 脰mer, R谋za, Saadettin; Cezayir, Fas, Filistin, M谋s谋r, Suudi Arabistan; Ba臒dat, Cidde, Erdebil, Halep, 陌sfahan, 陌skenderiye, Medine, Mekke, 艦am, 艦iraz, Tahran, Tebriz, Trablusgarp听vb.

听听听听听 Yunanca 脰zel Adlar

Yunanca adlar yaz谋l谋rken Yunan harflerinin ses de臒erlerini kar艧谋layan T眉rk harfleri kullan谋l谋r:听Homeros, Herodotos, Euripides, Pindaros, Solon, Sokrates, Aristoteles, Platon, Venizelos, Karamanlis, Papandreu, Onasis听vb.

Ancak听Herodotos, Sokrates, Aristoteles, Platon, Pythagoras, Eukleides听adlar谋 dilimize听Herodot, Sokrat, Aristo, Eflatun, Pisagor, 脰klid听bi莽imlerinde yerle艧mi艧tir.

Rus莽a 脰zel Adlar

Rus莽a 枚zel adlar yaz谋l谋rken Rus harflerinin ses de臒erlerini kar艧谋layan T眉rk harfleri kullan谋l谋r:听Bol艧evik, Brejnev, 脟aykovski, 脟ehov,听Dostoyevski,听Gogol, Gorba莽ov, 陌lminskiy, 陌lyi莽, Katayev, Klya艧torn谋y, Malov, Mendeleyev, Prokofyev, Pu艧kin, 艦olohov, Tolstoy, Yeltsin; Moskova, Omsk, Orenburg, Petersburg, Volga, Yenisey听vb.

听听听听听听Uzak Do臒u Dillerindeki 脰zel Adlar

1.听脟ince adlar, T眉rk莽ede yerle艧mi艧 bi莽imlerine g枚re yaz谋l谋r:听Huangho, Kanton, Nankin, Pekin, 艦anghay.

脟incede soyadlar谋 k眉莽眉k adlardan 枚nce gelir. Soyadlar谋 莽oklukla tek hecelidir, k眉莽眉k adlar ise bir veya iki heceden olu艧ur. Bu adlar b眉y眉k harfle ba艧lar; heceler aras谋na 莽izgi konur:听Sun Yat-sen, Lin Yu-tang.听Yaln谋z听Konf眉莽y眉s听gibi yayg谋nl谋k kazanm谋艧 adlar biti艧ik yaz谋l谋r.

2.听Japonca adlar da T眉rk莽ede yerle艧mi艧 bi莽imlerine g枚re yaz谋l谋r:听Tokyo, Hiro艧ima, Nagazaki, Osaka, Kyoto; Hirohito, Kayako Hayashi, Sbuishi Kato, Masao Mori.

听听听听听听T眉rk Devletleri ve Topluluklar谋ndaki 脰zel Adlar

T眉rk devletleri ve topluluklar谋ndaki ki艧i ve yer adlar谋 T眉rk莽ede yerle艧mi艧 bi莽imlerine g枚re yaz谋l谋r:听Azerbaycan, 脰zbekistan; Ta艧kent, Semerkant, Bak眉, Bi艧kek; Abdullah Tukay, Abd眉rrauf F谋trat, Bahtiyar Vahapzade, Baykonur, Cafer Cebbarl谋, Cemal Kemal, Cengiz Aytmatov, 陌slam Kerimov, Muhtar Avazov, Osman Nas谋r听vb.

听

听

Noktalama ve Di臒er 陌艧aretler

---

Noktalama ve Di臒er 陌艧aretler

.	nokta
,	惫颈谤驳眉濒
;	noktal谋 惫颈谤驳眉濒
?	眉莽 nokta
?	soru
!	眉苍濒别尘
?	uzun 莽izgi
? ?	迟谋谤苍补办
? ?	tek 迟谋谤苍补办
?	denden
( )	补测谤补莽
[ ]	k枚艧eli 补测谤补莽
{ }	ka艧l谋 补测谤补莽
?	kesme
^	d眉zeltme (艧apka) i艧areti
+	toplama i艧areti, art谋
?	莽谋karma i艧areti, eksi, k谋sa 莽izgi
x ve .	莽arpma i艧areti, 莽arp谋
梅 ve :	b枚lme i艧areti, b枚l眉
/	b枚lme i艧areti, b枚l眉, e臒ik 莽izgi
	ters e臒ik 莽izgi
:	b枚lme, b枚l眉, iki nokta
?	办补谤别办枚办
=	e艧itlik, e艧it
?	e艧itsizlik, e艧it de臒il
??	yakla艧谋k olarak e艧it
卤	eksi臒i veya fazlas谋
%	测眉锄诲别
?	binde
?	眉s, dakika
搂 ve ?	paragraf
./.	yaz谋n谋n arkas谋 var, 莽别惫iriniz
./ ve 路	son sayfa, bitti
*	kelimeden sonra dipnot; kelimeden 枚nce varsay谋m
o	derece
=>	devam
?	devam; g枚nderme
~	benzerlik, yakla艧谋kl谋k, denklik
>听	b眉y眉kt眉r; dil bilgisinde 莽谋kma
<听	k眉莽眉kt眉r; dil bilgisinde geli艧me
***	b枚l眉m sonu i艧areti
?	T眉rk liras谋
$	dolar
?	avro
@	kuyruklu a
脱	telif hakk谋na sahip (copyright)
庐	telif hakk谋 al谋nm谋艧 (registered)

听

3. B枚l眉m Kompozisyon Bilgileri

---

碍翱惭笔翱窜陌厂驰翱狈 (YAZILI VE SÖZLÜ ANLATIM)

 

• 碍翱惭笔翱窜陌厂驰翱狈UN TANIMI

Dilimize Frans谋zcadan giren kompozisyon (composition) kelimesi, ayr谋 ayr谋 parçalar谋 bir araya getirerek bir bütün olu艧turma biçimi; ö臒rencilere duygu ve tasar谋mlar谋n谋 s谋raya koyup aç谋k ve etkili bir biçimde anlatmalar谋n谋 ö臒retmek amac谋n谋 güden ders, bu dersle ilgili çal谋艧ma, tahrir, kitabet anlamlar谋nda kullan谋lmaktad谋r.

 

• 碍翱惭笔翱窜陌厂驰翱狈UN 陌NSAN HAYATINDAK陌 YER陌 VE ÖNEM陌

陌çinde ya艧ad谋臒谋m谋z dünya, bütün canl谋lara ve özellikle de insano臒luna ihtiyaçlar谋n谋 bir düzen içinde kar艧谋layabilecekleri bir yarat谋l谋艧la sunulmu艧tur. Etraf谋m谋za dikkatlice bakt谋臒谋m谋zda her 艧eyin bir düzenin parças谋 olarak kar艧谋m谋za ç谋kt谋臒谋n谋 görürüz. Canl谋lar谋n bulunduklar谋 ortamla uyumlar谋, mevsimler, Dünyam谋z谋n da içinde bulundu臒u Güne艧 galaksisinin i艧leyi艧i, do臒umlar, ölümler, renkler, kokular vs. hep bu düzenin parças谋 olarak kar艧谋m谋za ç谋kar. Dolay谋s谋yla dünyam谋z谋n (hayat谋n) i艧leyi艧indeki temel unsur düzendir.

陌艧te Kompozisyon genel manada insano臒lunun hayata bir düzen içinde bakabilme becerisidir. Bir makine intizam谋yla i艧leyen bu düzenin bir parças谋 olabilmesi ve onun sürdürülmesine katk谋da bulunabilmesidir. 陌nsan,  bunlar谋 yapabildi臒i zaman daha mutlu ve huzurlu olacakt谋r.

Bugün dünyan谋n önemli problemlerine bak谋ld谋臒谋nda insano臒lunun içine do臒du臒u bu düzene ayk谋r谋 davran谋艧lar谋n谋n temel sebep oldu臒u görülmektedir. 陌nsan谋n h谋rslar谋, aç gözlülükleri tabiat谋n temel i艧leyi艧ini bozmakta ve var olan düzeni yok etmektedir. "Küresel 谋s谋nma" dedi臒imiz günümüzün en büyük ve en tehlikeli probleminde bu aç gözlülü臒ü çok aç谋kça görebiliriz. 陌nsano臒lu, bile bile yaratt谋臒谋 kirlilikle dünyan谋n düzenini bozmakta, bu da tehlikeli bir 艧ekilde dünyam谋z谋 yok olma tehdidiyle kar艧谋 kar艧谋ya b谋rakmaktad谋r.

Yine insan谋 di臒er canl谋lardan ay谋ran temel bir özellik olan estetik duygusuna da kompozisyon, yani bir düzen hâkimdir. Bu manada kompozisyon, "Resim, mimari, heykel, musiki ve edebiyat gibi de臒i艧ik sahalarda, çe艧itli 艧eylerin belirli bir düzen içeri臒inde bir araya getirilmesidir." Renkler ancak bir ressam谋n duyu艧 ve dü艧ünü艧üyle bir tabloda, bir düzen içerisinde sunuldu臒unda bizi etkiler. Ayn谋 艧ekilde bir y谋臒谋n demir kum, çimento, tu臒la ancak bir mimar谋n ellerinde bir binan谋n düzenli parçalar谋 oldu臒unda ho艧umuza gider, bize faydal谋 olur.

            Düzensizlik, insan hayat谋nda bir karma艧a, huzursuzluk ve mutsuzluk yarat谋r. Düzenin hâkim olmad谋臒谋 toplumlarda, huzur ve mutluluk aramak da bo艧unad谋r. Bu bir orkestrada her sanatç谋n谋n çalg谋s谋n谋 istedi臒i gibi, istedi臒i zaman ve istedi臒i tonda çalmas谋na benzer. Böyle bir durumda tabiidir ki, orkestradan insanlar谋n ho艧una gidecek sesler de臒il olsa olsa gürültü ç谋kacak ve herkes de bu gürültüden rahats谋z olacakt谋r. Ancak sanatç谋lar bir düzen içinde melodiler olu艧turduklar谋nda insanlar谋n güzellik duygusuna hitap edebilirler ve dinlenirler.

            陌艧te dersimizin esas konusu olan edebî kompozisyon da öncelikli olarak, duygu, dü艧ünce, istek ve meramlar谋n yaz谋l谋 ve sözlü olarak bir plan dâhilinde ve bir düzen içerisinde aktar谋labilme al谋艧kanl谋臒谋 ve becerisidir. Bu bir bak谋ma güzel sanatlar谋n da bir kolu olarak kabul edilmektedir. Çünkü düzenin hâkim oldu臒u her艧eyde insan esteti臒ini harekete geçiren bir durum söz konusudur. Öyleyse güzel konu艧mak ve güzel yazmak da bir sanatt谋r. Bu sanatta ba艧ar谋l谋 olman谋n birinci 艧art谋 dü艧üncelerini bir düzen içerisinde aktarabilmektir.

            陌nsan谋n dü艧üncelerini bir düzen içerisinde aktarabilmesi için düzenli dü艧ünme al谋艧kanl谋臒谋 kazanmas谋 laz谋md谋r. 陌nsan, beyninde karma kar谋艧谋k duran bilgi ve dü艧ünceleri bir birinden ay谋rt edebilmeli, bir önem s谋ras谋na koyup ihtiyac谋na göre kullanabilmelidir. 陌艧te düzenli dü艧ünme al谋艧kanl谋臒谋 basit olarak budur. Bu al谋艧kanl谋k, önce insan谋 kendisini 测别迟颈艧迟颈谤尘别ye ve 驳别濒颈艧迟颈谤尘别ye zorlar. Çok ve etkili okuyarak kültür da臒arc谋臒谋n谋 zenginle艧tirmeye yöneltir. Etraf谋n谋n fark谋nda olmay谋 ö臒retir. Biriktirdikleriyle, do臒ru ve etkili dü艧ünme ve hayal kurma becerisini art谋r谋r.

            Güzel konu艧an ve güzel yazan insanlar, sosyal hayatta daha ba艧ar谋l谋 olurlar. Siyasette ba艧ar谋l谋 olan insanlar谋n birço臒unun en belirgin özelliklerinden birinin, hatta halk gözüyle bakarsak birincisinin, güzel ve etkili konu艧ma oldu臒unu hepimiz biliriz. Çünkü böyle bir konu艧ma (hitabet) dü艧ünce ve fikirlerin kolay anla艧谋lmas谋n谋 ve aktar谋lmas谋n谋 sa臒layarak hedefine daha kolay ula艧谋r. Yine, s谋n谋flarda birikimlerini düzenli ve etkili olarak ö臒rencilerine aktarabilen ö臒retmenlerin daha faydal谋, daha ba艧ar谋l谋 ve daha sevilen ki艧iler oldu臒u bir gerçektir. Ayn谋 dü艧ünceler yaz谋l谋 anlat谋m için de geçerlidir. Yaz谋l谋 anlat谋m için gerekli birikimi sa臒lam谋艧, ana dil becerisi üst seviyede insanlar谋n yaz谋l谋 anlat谋m etkinlikleri daha ba艧ar谋l谋 olacakt谋r. Bu tür insanlar谋n yaz谋l谋 çal谋艧malar谋 kendine özgü (ki艧isel) olaca臒谋 için insanlar谋n kolayca dikkatini çekecek ve be臒enisini kazanacakt谋r.

            O halde kompozisyonu gerek geni艧 anlamda, gerekse edebî kompozisyon anlam谋nda hayat谋m谋z谋n bir parças谋 haline getirmeli ve ona uygun hareket etmeliyiz. Böylece, bizden ba艧layarak olu艧acak toplumsal düzene, toplumsal huzura ve toplumsal bar谋艧a hizmet etmi艧 olur, daha üretken ve planl谋 dolay谋s谋yla daha mutlu bir toplumun ferdi olarak ya艧ar谋z.

 

碍翱惭笔翱窜陌厂驰翱狈

Ö臒rencilerin imtihan kâ臒谋tlar谋n谋 okuyorum. Ço臒unda bir y谋臒谋n bilgi var. Fakat konu ile ilgisi yok ve karma kar谋艧谋k. Kompozisyon i艧te bunlar谋n z谋dd谋d谋r. Çe艧itli konularda düzensiz bir y谋臒谋n bilgiye sahip olmak yeterli de臒ildir. Ö臒renci herhangi bir konuda lüzumlu ile lüzumsuzu görebilmeli, fikirlerini bir s谋raya koymas谋n谋 ö臒renmelidir.

            Kar谋艧谋k bir ta艧, demir ve cam y谋臒谋n谋 bir araya geldi mi, bir mimarî eseri vücuda gelmez. Yap谋 için elbette buna benzer malzemeye ihtiyaç vard谋r. Fakat mimarî, her 艧eyden önce, bir düzendir. Her ta艧 bir plan谋n içinde yerli yerine konulunca bina göklere yükselir ve bir saadetin 艧ark谋s谋n谋 söyler.

            Bat谋 dillerinden al谋nan kompozisyon kelimesi, çe艧itli 艧eylerin düzenli olarak bir araya getirilmesi mânâs谋n谋 ta艧谋r ve çe艧itli sahalarda musikîde, resimde, mimarîde ve edebiyatta kullan谋l谋r. Kelimenin çe艧itli sahalarda tatbiki de gösteriyor ki, kompozisyon muhtevadan yahut malzemeden ziyade, onlar谋n bir araya getirili艧iyle ilgilidir ve çok mühim bir 艧eydir.

            Tabiat ve hayat, insano臒luna, 艧ekil vererek güzel ve faydal谋 eserler vücuda getirebilece臒i muazzam bir malzeme deposudur. Resim mi yapmak istiyorsunuz? Dünyada renkten ve boyadan çok ne vard谋r? Hakiki bir ressam konu bak谋m谋ndan bir s谋k谋nt谋 çekmez. Bütün tabiat ve hayat, i艧lenecek konuyla doludur. Mühim olan, herhangi bir konu etraf谋nda bir renk kompozisyonu vücuda getirmektir.

            Sanatç谋n谋n tabiata ilave etti臒i 艧ey, yeni bir düzendir.

            Sesler, ta艧lar, kelimeler ve fikirler için de durum ayn谋d谋r. Dünyada bir y谋臒谋n çalg谋 aleti ve ses çe艧idi vard谋r. Bunlar谋 geli艧igüzel bir araya getirirseniz, sadece gürültü ç谋karm谋艧 olursunuz. Musikî, çe艧itli sesler aras谋nda güzel bir düzen kurmakt谋r. Yahya Kemal, 艧iiri bir "kelimeler istifi" olarak tarif eder. Güzel bir m谋srada, kelimelerin yerini de臒i艧tirdiniz mi, derhâl büyüsü kaybolur.

            Ö臒rencilere çe艧itli örnekleri vererek, dizi, s谋ra, istif ve düzenin ehemmiyetini anlatmak laz谋md谋r. Dü艧ünce kar谋艧谋kl谋臒谋n谋n önüne ancak böyle geçebiliriz.

            Asl谋nda her insan duyar, dü艧ünür ve etraf谋nda olanlar谋 fark eder. Fakat bunlar bizim içimize karma kar谋艧谋k olarak girer. Her insan bir duygu, dü艧ünce ve intiba deposudur. Konu艧ur ve yazarken, içinde bulunulan duruma göre bu depodan baz谋 艧eyleri seçer, cümle hâline getiririz. E臒er onlar aras谋nda bir ba臒 kuramazsak, yaz谋lan ve konu艧ulan 艧eyler, ba艧kalar谋na saçma gelir. Saçmak ile ilgili olan saçma kelimesi, düzenin z谋dd谋d谋r. Naz谋m, nizam, tanzim, muntazam kelimeleri de bir 

birinin akrabas谋d谋r. Tanzim edilmi艧 her 艧eyde naz谋m (艧iir)'a yak谋n bir taraf vard谋r. Bir manav dükkân谋 veya bir vitrin tanzim edilince göze güzel görünür.

            Nizam deyince akla asker ve a臒aç dizisi gibi basit bir düzen gelmemelidir. Tabiattaki canl谋 varl谋klar谋, nebat ve hayvanlar谋 yak谋ndan incelerseniz, teferruat谋na kadar i艧lenmi艧 bir nizam görürsünüz. Çiçek, kelebek, ku艧, bal谋k hatta baz谋 maddelerdeki renk ve 艧ekil ahengi hayret vericidir. Bütün varl谋k aç谋k veya gizli bir nizama dayan谋r. "Güne艧 Manzumesi" "Y谋ld谋zlar Cümlesi" deyimleri bir gerçe臒e tekabül eder. 陌lim kâinat谋n nizam谋n谋 ke艧fe çal谋艧谋r. Ö臒rencilerde nizam fikrini uyand谋rabilmek için, ilimlerden de faydalan谋labilir.

            Sosyal hayatta nizam谋n ehemmiyetini gösteren aktüel bir konu vard谋r: Trafik! Vas谋talar düzenli bir 艧ekilde hareket ederse, caddelerde hiç bir kar谋艧谋kl谋k olmaz. Hayat canl谋 bir 艧ekilde akar gider. Düzene uymayanlar taraf谋ndan yol t谋kan谋rsa, herkesin can谋 s谋k谋l谋r. Fakat insan, kafas谋n谋n içinde bir nizam tesis edemezse, d谋艧ar谋da onu nas谋l kurabilir? Kompozisyon dersinin gayesi ö臒rencilere kendi duygu ve dü艧ünce dünyalar谋na bir çekidüzen vermektir. Köpekler bir paçavra buldular m谋, didik didik ederler. Baz谋 ö臒rencilerin yaz谋lar谋 bende bu intiba谋 uyand谋r谋r. Bundan dolay谋 kompozisyon derslerini insan olman谋n ba艧lang谋c谋 sayar谋m.     

                                                                                                                                                                 (Prof.Dr. Mehmet KAPLAN-Hisar Dergisi)

           

C- 碍翱惭笔翱窜陌厂驰翱狈 ÇE艦陌TLER陌

a. Sözlü Kompozisyon

b. Yaz谋l谋 Kompozisyon

 

a. Sözlü Kompozisyon (Sözlü 础苍濒补迟谋尘) ve Konu艧man谋n 陌nsan Hayat谋ndaki Yeri ve Önemi:

陌nsano臒lunun bir iste臒ini, ihtiyac谋n谋, k谋zg谋nl谋臒谋n谋, korkusunu, heyecan谋n谋 vb. anlatmak için kulland谋臒谋 ilk araç ses ve bu seslerin olu艧turdu臒u sözlerdi. Yani önce konu艧ma vard谋. 陌nsan yukar谋da belirtilen sosyal, insani ihtiyaçlar谋n谋 konu艧ma yoluyla kar艧谋lamaya ba艧lam谋艧t谋r. Yaz谋l谋 anlat谋m insanl谋k tarihi aç谋s谋ndan bak谋ld谋臒谋nda sözlü anlat谋ma (konu艧maya) göre çok yeni bir etkinliktir. Bu tespitlerimizle yaz谋y谋 küçümsemek veya önemsiz göstermek niyetinde de臒iliz. Hepimiz biliyoruz ki insanl谋k tarihi,  en ilkelinden günümüze kadar yaz谋 ile ba艧lar. Ancak söyleyecek sözleri olmayanlar谋n yaz谋l谋 anlat谋mda ba艧ar谋l谋 olmalar谋 dü艧ünülebilir mi? 陌艧te bu yüzden biz kitab谋m谋zda önce yaz谋l谋 anlat谋m谋 de臒il, sözlü anlat谋m谋 tan谋tmay谋 ve de臒erlendirmeyi tercih ettik.

Konu艧ma, insan谋n, öteki insanlarla ili艧kilerini sürdürebilmesi için en çok gereksinim duydu臒u ve yararland谋臒谋 önemli bir dil etkinli臒idir. 陌nsanlar ars谋ndaki ileti艧im, büyük oranda, konu艧ma arac谋l谋臒谋yla gerçekle艧ir. Buna göre konu艧ma, duygu ve dü艧üncelerin dil arac谋l谋臒谋yla aktar谋lmas谋 olarak tan谋mlanabilir. Güzel konu艧ma, düzenli konu艧ma; güzel yazma, düzenli yazma gibi bir sanatt谋r. Etkili, düzenli bir konu艧ma ço臒u yerde insan için önemli bir referans olmaktad谋r. Dü艧üncelerini, isteklerini bir düzen içinde sözlü olarak aktaramayan insanlar谋n çok parlak bir sosyal konuma sahip olmalar谋 dü艧ünülemez. Konu艧ma kusurlar谋, eksiklikleri olan insanlar谋n toplum içinde küçümsendikleri hatta ço臒u kez alay konusu olduklar谋 hepimizin 艧ahit oldu臒u bir gerçektir. 

Onun için konu艧mac谋, konusunu, kuvvetli bir mant谋k örgüsü içinde dinleyenlerine sunmal谋d谋r.

-Konu艧mada ba艧ar谋l谋 olman谋n yollar谋ndan birisi de, gerekti臒inde dinlemeyi de bilmektir. Atalar谋m谋z谋n dedi臒i gibi ?Söz gümü艧se sükût alt谋nd谋r.? 陌nsan hep kendisi konu艧mak istememeli, zaman谋 ve yeri geldikçe kar艧谋s谋ndakilere de söz hakk谋 vermelidir. Bu sebeple konu艧mada, ne zaman aktif, ne zaman pasif olunmas谋 gerekti臒i gözden kaç谋r谋lmamal谋d谋r.

-Konu艧mada ba艧ar谋l谋 olman谋n önündeki en büyük engellerden birisi, konu艧may谋 bozan kelimeler/sesler kullanmakt谋r. Bunlardan ilki, kelime bulmakta zorlanan baz谋 konu艧mac谋lar谋n, konu艧mada olu艧an bo艧lu臒u doldurmak için kulland谋klar谋 eee, 谋谋谋, 艧ey gibi anlaml谋 anlams谋z birçok kelime ve seslerdir. Bu durum, dinleyicileri s谋kaca臒谋 gibi, konu艧may谋c谋y谋 da komik duruma dü艧ürebilir. Bu konudaki bir ba艧ka kusur da baz谋 kelimelerin konu艧mada çok s谋k tekrar edilmesidir. Konu艧ma s谋ras谋nda sürekli tekrar edilen yani, 艧ey, müthi艧, hayret, güzel vb. gibi kelimeler konu艧man谋n ak谋c谋l谋臒谋n谋 engelleyece臒i için dinleyicileri de s谋kacakt谋r.

-Konu艧may谋 ba艧ar谋l谋 k谋lan bir ba艧ka husus da, konu艧man谋n içeri臒i (muhtevas谋-konusu) ile beden dilinin (jest ve mimiklerin) uyumlu olmas谋d谋r. Konu艧mac谋n谋n beden dili ile konu艧mas谋n谋n içeri臒i uyumsuzsa dinleyenler üzerinde olumsuz bir etki b谋rakacakt谋r. Mesela akademik bir konu üzerinde konu艧urken gereksiz el kol hareketleri yapmak, daha rahat ve farkl谋 ortamlarda, mesela hikâye veya f谋kra anlat谋rken ba艧vurabildi臒imiz farkl谋 a臒谋z veya 艧ivelerden örnekler vermek konunun ciddiyetini bozacakt谋r.

            -Konu艧mada ba艧ar谋n谋n 艧artlar谋ndan birisi de konu艧mac谋n谋n kar艧谋s谋ndaki ki艧i veya ki艧ilere uygun düzeyde konu艧mas谋d谋r. Arkada艧谋m谋zla, bir büyü臒ümüzle, resmi s谋fat谋 olan bir ki艧iyle veya ilk defa tan谋艧t谋臒谋m谋z bir ki艧iyle, ayn谋 艧ekilde, ayn谋 kelimelerle veya kal谋plarla konu艧amay谋z. Toplu konu艧ma etkinliklerinde de kar艧谋m谋zdaki toplulu臒un ya艧 ve e臒itim durumunu mutlaka göz önünde bulundurmal谋y谋z. Konu艧ma süresini ve konu艧mada kullan谋lacak kelimeleri buna göre seçmeliyiz.

            -Ba艧ar谋l谋 bir sözlü anlat谋mda dikkat edilecek son husus da, dinleyicilerin ele艧tirilerini kulak ard谋 etmemek, e臒er ele艧tirilerde hakl谋l谋k pay谋 varsa bu eksiklikleri gidermektir. Böylece dinleyenler üzerindeki etkimiz ve sayg谋nl谋臒谋m谋z daha da artacakt谋r.

 

            2-Sözlü Kompozisyon Türleri:

            Sözlü kompozisyon; kullan谋ld谋臒谋 yere, zamana, konusuna, uzunlu臒una, hitap edilen kitleye, kat谋l谋mc谋lara ve uygulan谋艧谋na göre türlere ayr谋l谋r.

 Etkili ve Do臒ru Konu艧man谋n (Sözlü Kompozisyonun) Genel 艦artlar谋:

Kompozisyon konusunun ba艧谋nda da söyledi臒imiz gibi güzel konu艧mak ve güzel yazmak bir sanatt谋r. Bu sanatta ba艧ar谋l谋 olabilmek için onun gerektirdi臒i bilgi, birikim, haz谋rl谋k ve altyap谋ya sahip olmak gerekir. Hiçbir donan谋m olmaks谋z谋n, bilimsel bir altyap谋 olmadan sadece bir heves sonucu ben de güzel konu艧urum veya ben çok güzel konu艧uyorum demek bo艧 ve faydas谋z bir sözden öteye geçmez. Bu tür haz谋rl谋ks谋z insanlar谋n konu艧malar谋 toplumsal hayatta fayda yerine zarar getirir. 陌nsan谋 s谋k谋c谋, itici, sevimsiz birisi yapabilir.

Bu aç谋dan güzel ve etkili konu艧mada ba艧ar谋n谋n temel 艧artlar谋n谋 burada k谋sa k谋sa belirtmeyi faydal谋 görüyoruz.

-Güzel konu艧man谋n birinci 艧art谋 ciddi bir ?kültürel birikime? sahip olmakt谋r. Güzel konu艧abilmemiz için önce herhangi bir konuda konu艧acak sözümüz olmas谋 gerekir. Bunun için de o konuyla ilgili birikimimiz olmal谋d谋r. Böyle bir birikime sahip de臒ilsek konu艧mam谋z inand谋r谋c谋 olmaz ve havada kal谋r.

Kültürel birikimin olu艧mas谋 için de do臒ru ve çok okumal谋, birikimli insanlar谋 dinlemeyi al谋艧kanl谋k haline getirmeli ve e臒itimimize önem vermeliyiz.

-Güzel konu艧man谋n bir di臒er 艧art谋 da ana dil sevgisi ve becerisinin üst düzeye ç谋kar谋lmas谋d谋r. Ana diline ses, 艧ekil, anlam ve cümle bilgisi bak谋m谋ndan hâkim olmayan bir ki艧inin güzel yazmas谋 gibi, güzel konu艧mas谋 da beklenemez. Dilinin seslerini tan谋mayan bir ki艧inin konu艧mas谋nda, do臒al olarak, telaffuz bozukluklar谋 ortaya ç谋kacakt谋r. Kelimeleraras谋 anlam ilgisini yeterince bilmeyen bir ki艧i, bir kelimeyi kullan谋rken gerçek, yan, mecaz veya terim anlamlar谋n谋 birbirine kar谋艧t谋rabilir, bu da meram谋n anla艧谋lmamas谋na veya yanl谋艧 anla艧谋lmas谋na sebep olabilir. Yine dilinin cümle yap谋s谋n谋 bilmeyen bir insan谋n kelime ve kelime gruplar谋n谋n yerli yerinde kullan谋ld谋臒谋 etkili cümleler kurabilmesi mümkün müdür? 陌艧te bu sebeplerden dolay谋 güzel konu艧mak isteyen bir ki艧inin sa臒lam bir dil birikimi olmas谋 gerekir.

Yine iyi bir dilbilgisi becerisi, sesimizi iyi kullanmay谋 da beraberinde getirecektir. Vurgu ve tonlama konusunda bilgi sahibi olamayan bir ki艧inin konu艧mas谋n谋n etkili olmas谋n谋 bekleyemeyiz.  Konu艧ma bozukluklar谋n谋n bir k谋sm谋n谋n sebebinin vurgu ve tonlama eksikli臒i oldu臒unu görüyoruz. Mesela Zafer isimli bir arkada艧谋m谋z谋n ad谋n谋n ilk hecesini uzatarak "Zaafer"  艧eklinde söylemesi, bir konu艧ma kusurudur ve do臒rudan do臒ruya sözcük vurgusuyla ilgili bilgi eksikli臒inden kaynaklanmaktad谋r. Yine konu艧ma s谋ras谋nda sesimizin, konuyla ilgili olarak, yükselmesi, alçalmas谋, titremesi, yumu艧amas谋 veya sertle艧mesi olan tonlama ile ilgili bilgiler de konu艧mam谋zda ses ile konu aras谋nda bir uyum yaratacak ve konu艧mam谋z谋 etkili k谋lacakt谋r.

-Konu艧mada ba艧ar谋l谋 olman谋n önemli 艧artlar谋ndan birisi de, ilgi çekici, s谋n谋rlar谋 aç谋kça belirlenmi艧 bir konu bulmakt谋r. Çerçevesi çizilmemi艧, konusu tam belli olmayan konu艧malar, gevezelikten öteye gitmez ve dinleyenleri s谋kar.