Ñ©ÀæÊÓÆµ

CBS µþ¾±±ô±ðÅŸ±ð²Ô±ô±ð°ùi

CBS’nin beÅŸ temel bileÅŸeni vardır. Bunlar;

a) ¶Ù´Ç²Ô²¹²Ôı³¾ (hardware) CBS’nin iÅŸlemesini mümkün kılan bilgisayar ve buna baÄŸlı yan ürünlerin bütünü donanım olarak adlandırılır. Bütün sistem içerisinde en önemli araç olarak gözüken bilgisayar yanında yan donanımlara da ihtiyaç vardır. ÖrneÄŸin, yazıcı (printer), çizici (plotter), tarayıcı (scanner), sayısallaÅŸtırıcı (digitizer), veri kayıt üniteleri (data collector) gibi cihazlar bilgi teknolojisi araçları olarak CBS için önemli sayılabilecek donanımlardır. Bugün bir çok CBS yazılımı farklı donanımlar üzerinde çalışmaktadır. MerkezileÅŸtirilmiÅŸ bilgisayar sistemlerinden masaüstü bilgisayarlara, kiÅŸisel bilgisayarlardan aÄŸ (network) donanımlı bilgisayar sistemlerine kadar çok deÄŸiÅŸik donanımlar mevcuttur.

 

b) ³Û²¹³úı±ôı³¾ (software), diÄŸer bir deyiÅŸle bilgisayarda koÅŸabilen program, coÄŸrafik bilgileri depolamak, analiz etmek ve görüntülemek gibi ihtiyaç ve fonksiyonları kullanıcıya saÄŸlamak üzere, yüksek düzeyli programlama dilleriyle gerçekleÅŸtirilen algoritmalardır. ³Û²¹³úı±ôı³¾ların pek çoÄŸunun ticari amaçlı firmalarca geliÅŸtirilip üretilmesi yanında üniversite ve benzeri araÅŸtırma kurumlarınca da eÄŸitim ve araÅŸtırmaya yönelik geliÅŸtirilmiÅŸ yazılımlar da mevcuttur. Dünyadaki CBS pazarının önemli bir kısmı yazılım geliÅŸtiren firmaların elindedir. Bu bakımdan günümüzde CBS bu tür yazılımlarla neredeyse özdeÅŸleÅŸmiÅŸ durumdadır. En popüler CBS yazılımları olarak Arc/Info, Intergraph, MapInfo, SmallWorld, Genesis, Idrisi, Grass vb. verilebilir. CoÄŸrafi bilgi sistemine yönelik bir yazılımda olması gereken temel unsurlardan bazıları ÅŸunlardır; a) CoÄŸrafik veri/bilgi giriÅŸi ve iÅŸlemi için gerekli araçları bulundurması, b) Bir veri tabanı yönetim sistemine sahip olmak, c)Konumsal sorgulama, analiz ve görüntülemeyi desteklemeli, d)Ek donanımlar ile olan baÄŸlantılar için ara-yüz desteÄŸi olmalıdır.

 

c) Veri (data) CBS’nin en önemli bileÅŸenlerinde biri de “veri”dir. Grafik yapıdaki coÄŸrafik veriler ile tanımlayıcı nitelikteki öznitelik veya tablo verileri gerekli kaynaklardan toplanabileceÄŸi gibi, piyasada bulunan hazır haldeki veriler de satın alınabilir. CBS konumsal veriyi diÄŸer veri kaynaklarıyla birleÅŸtirebilir. Böylece birçok kurum ve kuruluÅŸa ait veriler organize edilerek konumsal veriler bütünleÅŸtirilmektedir.  Veri, uzmanlarca CBS için temel öÄŸe olarak kabul edilirken, elde edilmesi en zor bileÅŸen olarak ta görülmektedir. Veri kaynaklarının dağınıklığı, çokluÄŸu ve farklı yapılarda olmaları, bu verilerin toplanması için büyük zaman ve maliyet gerektirmektedir. Nitekim CBS’ye yönelik kurulması tasarlanan bir sistem için harcanacak zaman ve maliyetin yaklaşık %50 den fazlası veri toplamak için gerekmektedir.

 

d) İnsanlar (people) CBS teknolojisi insanlar olmadan sınırlı bir yapıda olurdu. Çünkü insanlar gerçek dünyadaki problemleri uygulamak üzere gerekli sistemleri yönetir ve geliÅŸme planları hazırlar. CBS kullanıcıları, sistemleri tasarlayan ve koruyan uzman teknisyenlerden günlük iÅŸlerindeki performanslarını artırmak için bu sistemleri kullanan kiÅŸilerden oluÅŸan geniÅŸ bir kitledir. Dolayısıyla coÄŸrafi bilgi sistemlerinde insanların istekleri ve yine insanların bu istekleri karşılamaları gibi bir süreç yaÅŸanır. CBS’nin geliÅŸmesi mutlak suretle insanların yani kullanıcıların ona sahip çıkmalarına ve konuma baÄŸlı her türlü analiz için CBS’yi kullanabilme yeteneklerini artırmaya ve deÄŸiÅŸik disiplinlere yine CBS’nin avantajlarını tanıtmakla mümkün olabilecektir.

 

e) Yöntemler BaÅŸarılı bir CBS, çok iyi tasarlanmış plan ve iÅŸ kurallarına göre iÅŸler. Bu tür iÅŸlevler her kuruma özgü model ve uygulamalar ÅŸeklindedir. CBS’nin kurumlar içerisindeki birimler veya kurumlar arasındaki konumsal bilgi akışının verimli bir ÅŸekilde saÄŸlanabilmesi için gerekli kuralların yani metotların geliÅŸtirilerek uygulanıyor olması gerekir. Konuma dayalı verilerin elde edilerek kullanıcı talebine göre üretilmesi ve sunulması mutlaka belli standartlar yani kurallar çerçevesinde gerçekleÅŸir. Genellikle standartların tespiti ÅŸeklinde olan bu uygulamalar bir bakıma kurumun yapısal organizasyonu ile doÄŸrudan ilgilidir. Bu amaçla yasal düzenlemelere gidilerek gerekli yönetmelikler hazırlanarak ilkeler tespit edilir.